Een schaap vangen

de term verbeeldingskracht hier zo letterlijk mogelijk: de kracht, het vermogen om een beeld te maken. Dus verbeeldingskracht in eerste instantie als een vorm van waarneming. Waarom zijn godsdienst, religie en spiritualiteit zo prominent in ons leven aanwezig, waarom lijken ze zo onuitroeibaar - ondanks de enorme vernietigingskracht die met name godsdienst lijkt te genereren? Mijn hypothese -een groot woord, maar voor de duidelijkheid hier gebruikt - is dat dat komt doordat het in ons fysieke bestaan is verankerd, en wel in het projectiemechanisme van de hersenen, een kernelement in de waarneming.

We kunnen rustig zeggen dat we in de eeuw van de projecties leven. Het meest voor de hand liggende bewijs is de televisie. Onze visie van de werkelijkheid hangt aan elkaar van geprojecteerde beelden die door de televisie worden gecreëerd en verspreid. De prominente plaats die de waarnemer inneemt in ons bestaan, begon aan het begin van de eeuw. Natuurkundigen ontdekten dat wat in speciale experimentele situaties werd waargenomen afhankelijk was van de waarnemer. De geobserveerde werkelijkheid bleek geen vaststaand gegeven, maar mede een functie van het waarnemende mechanisme. Gesimplificeerd: in de ene situatie werd licht waargenomen als golf, in de andere als deeltjes. Het hing van de methode van waarneming af, of licht een golf‘was’ of een aantal deeltjes.

Terzelfder tijd deed Freud eenzelfde soort ontdekking in de intermenselijke relatie. Wat je waarneemt van een mens is niet alleen die ene persoon; een rol speelt eveneens in hoeverre je door degene die je voor je hebt, wordt herinnerd aan (vroegere) ervaringen met derden. Die ervaringen vertroebelen je zicht, want je ziet in degene die je voor je hebt min of meer de anderen met wie je te maken hebt gehad. In vakjargon: je projecteert. We construeren beelden