Kippesoep was ondenkbaar zonder saffraan

Kind te zijn van joodse ouders die de Tweede Wereldoorlog hebben overleefd schept een heel bijzondere verhouding met de joodse wereld waaruit zij zijn voortgekomen en die zij tijdens hun leven om zich heen hebben zien wegvagen. Tussen mijn generatie en de generatie der ouderen is een discontinuïteit ontstaan. De omgeving waarin mijn - joodse - leven vorm kreeg, is een omgeving die geen enkele klank uit het verleden resoneert. Gehoord worden slechts de kreten van vertwijfeling en verlatenheid van diegenen die er niet meer zijn. Het zijn zwakke kreten, die in het kader van commerciële interesses aan de man gebracht worden in de vorm van dagboeken, gedichten, bewerkingen van psychotherapeutische verslagen. Het echte verleden, het normale leven is veel consistenter weggepleisterd. Wie bijvoorbeeld in de kleine plaatsjes van de Achterhoek rondzwerft kan zich slechts met een verhoogde gevoeligheid bewust worden van het onlogische van de hele situatie: het ziet er allemaal zo vanzelfsprekend uit, deze dorpjes en steden zonder joodse inwoners, zonder een kleine kern die de joodse ambiance in leven houdt. Alleen wie weet, voelt dat er een gat is, dat zich tot het geheugen van de „gewone” Nederlanders heeft uitgebreid. En niet alleen in de Achterhoek gaat het zo. In Amsterdam of Zeeland, in Groningen of de kop van Noord-Holland, bij de rivieren of in gehuchten van niets, overal moet moeite gedaan worden het Nederlandse jodendom aan te kleden. Met joodse mensen, hun buurmannen of -vrouwen, winkeltjes of scholen, hun talenten of gebrek daaraan, met nichtjes en verloren kaartspelletjes, koeien en een tefilla, met sigaren in de mond of op klompen. Het is bijna niet te doen. Alleen in de herinneringen van enkelen is de joodse wereld een gevulde, complete wereld gebleven. Een vanzelfsprekende wereld, die bedoeld was de achtergrond van mijn leven te zijn. Het is anders gegaan. Het heeft mij lang gekost te