Kippesoep was ondenkbaar zonder saffraan

slag. Op zaterdag werd er tot twaalf uur vis afgeslagen. De mensen die van zee kwamen konden tot tien uur ’s morgens hun vis inleveren. Die werd dan om twaalf uur afgeslagen. Vader was er natuurlijk nooit op zaterdag. Maar als de vissers te laat binnen kwamen bewaarden ze hun vis tot zondagochtend en kwamen dan op zondagochtend bij mijn vader. Want ze wisten: Abrahams koopt niet op zaterdag, maar op zondagmorgen kun je wel naar hem toe. Daar werd nooit over gepraat. Dat is nooit opgevallen. Dat was zo.

Een oud buurmeisje, ze loopt nu tegen de zeventig, vertelde me onlangs van de gebakjes die ze bij ons kreeg als iemand jarig was. Ze vond ze veel lekkerder dan de gewone. Ze kwamen uit Amsterdam. Alles kwam uit Amsterdam. Mijn vader ging iedere dag vis wegbrengen en nam alle boodschappen mee terug. Voor brood had hij een vaste winkel: Schaap in de Jodenbreestraat. Daar gaf hij een briefje af van mijn moeder en als hij zijn handel had gedaan nam hij het pakje boodschappen mee terug.

Het was niet zo dat de mensen ons erop aankeken en er iets van zeiden dat we niet in het dorp kochten. Je woonde in een klein dorp, maar voor de oorlog werd het je niet kwalijk genomen, dat je alles uit Amsterdam meenam. Dat ging automatisch zo. Hier was niets koosjer. Dat kon gewoon niet. Het was hier een veel te kleine gemeenschap. Al voor de oorlog moesten we met jontef mensen vragen uit Amsterdam. Gelukkig hadden wij een groot huis, dus ze konden bij ons logeren. Ook dat gaf geen problemen.

Daar werd niet eens over gesproken. Je moest toch jontef houden en je kon niet de hele gemeente nog eens allemaal naar Amsterdam sturen. Anders had je geen joden. Je moest ook naar sjoel toe. De koppen werden bij mekaar gestoken en dan werd er gezegd: „Jongens, we moeten wel zorgen dat we een voorzanger hebben, en dan hopen we maar dat hij een zoon heeft die ook meekomt, dan hebben we minje”. Zo ging dat. Het was er altijd net, maar het was er. Het was allemaal niet zo gemakkelijk.

De gemeenschap bestond uit zo’n twintig mensen. Op een totale bevolking van drieduizend inwoners. Ze vielen gewoon in het niet. Dus je kon helemaal niet van een echte