Kippesoep was ondenkbaar zonder saffraan

daarin misschien strenger dan anderen.

Nu kon hij zelf ook Rasje, lajenen, alles. Hij heeft vaak dienst gedaan in kleine gemeenten, in Assen of Zwolle of waar ook, als opperrabbijn Dünner met de jontefdagen moeilijk zat. Dan ging hij als tweede chazzen ergens naar toe. Daar verdiende hij niets mee. Dat was een kowed.

Dus hij kon alles en als ik ’s avonds thuis kwam uit school overhoorde hij mij. En als ik dan wat fout zei was het een paar tikken links en rechts. Hij was verschrikkelijk streng. Het was een erg harde man. Toen mijn moeder nog leefde kon ze hem nog een beetje in toom houden. Dan zei ze: ,,Mani, mani, mani, het is toch nog maar een kind, beheers je toch.” Maar toen mijn moeder overleden was, was die rem voor mijn vader weg. Als hij me overhoorde werd hij zo woedend over de stomme dingen die ik, in zijn gedachten dan, heb gezegd, dat ik, toen ik vijftien en een half was, ben weggevlucht naar mijn oudste broer. Het was niet meer met hem te houden, hij was tè wild. De rest van de jaren heb ik bij twee broers doorgebracht.

Toch moet ik er één ding bij zeggen. Mijn vader heeft ons door zijn strengheid toch zo ver gedreven dat ons denk- en redeneervermogen in bepaalde opzichten veel beter was dan dat van anderen. Wij dachten meer door, want hij drong er op aan niet zomaar te zeggen wat er in je hoofd kwam, maar over de dingen na te denken. Mijn ene broer was ingenieur, de andere was accountant, dus hij heeft wel iets van die jongens gemaakt. En al was dan niemand zo fanatiek als mijn vader, de familie kwam toch graag bij hem. Als ze wat wilden weten, of als er wat in de familie was, werd mijn vader erbij geroepen. Hij was de rebbe mousjer die alles regelde. En er heerste toch, zeker toen mijn moeder nog leefde, een gelukkige sfeer in huis. Vooral met de jontefdagen. Maar ja, hij was zo gesteld op dat punt van de orthodoxie. Dat geen van zijn zonen zijn opvattingen deelde was een gedachte die hij niet kon verwerken. Maar: hij was absoluut een bijzonder mens. En wat hem in zijn hoofd kwam, kreeg hij voor elkaar.

Zoals vele orthodoxe mensen had hij een hekel aan de militaire dienst. De militaire dienst betekende een groot gevaar voor een orthodox iemand, want dan moest je wapens dragen