Karl Marx en zijne voorgangers

225

......Van zeer elastische grenzen hier afgezien, worden er

door den aard der waren ruil zelf, geen grenzen van den arbeidsdag, dus ook geen grenzen van de meerwaarde getrokken. De kapitalist staat op zijn recht als kooper, wanneer hij den arbeidsdag zoo lang als mogelijk is maakt, en, zoo mogelijk uit eenen arbeidsdag, er twee tracht te maken. Aan den anderen kant, houdt de specifieken aard van de verkochte waar (arbeidskracht) een grens van haar verbruik door den kooper in, terwijl de arbeider op zijn recht staat als verkooper, wanneer hij den arbeidsdag tot op eene bepaalde minimum-grootte tracht te beperken. Hier is dus een antimonie voorhanden; recht tegenover recht, beiden gelijkmatig bezegeld door de wet van den warenruil. En zoo is dan ook in de geschiedenis der kapitalistische produktiewijze, de normeering van den arbeidsdag, tot een strijd om de grenzen van den arbeidsdag geworden; een strijd tusschen de gezamenlijke kapitalisten, d. w. z. tusschen de klasse der kapitalisten en de gezamenlijke arbeiders of de arbeidersklasse.”

Voor het eerst is men in Engeland, en wel in 1843, begonnen den arbeidsdag wettelijk vast te stellen, nadat bijna een halve eeuw lang de arbeiders in dat land daarvoor gestreden hadden en het bitterst daarin door de economen zijn tegengewerkt geworden.

„Desniettemin”, zegt Marx „heeft het principe gezegevierd en in de groot-industrietakken, die zelve de schepping zijn der moderne produktiewijze, was zijne wondervolle ontwikkeling, die hand aan hand is gegaan, met de moreele wedergeboorte der fabrieksarbeiders, zelfs voor blinden te zien.”

De economische beteekenis van den arbeidsdag voert ons tot eene beschouwing van

De relatieve meerwaarde.

Tot nu toe, hebben wij gezien hoe de kapitalist zijn meerwaarde vormt: uit onbetaalden arbeidstijd. Deze nu noemt Marx de: absolute méérwaarde. Maar het spreekt van zelf, dat er nog een andere soort moet bestaan; dit bleek ons reeds uit het exposé van de gansche warencirculatie. Wij hebben gezien, dat de meerwaarde voortkomt uit den onbetaalden arbeidstijd. Hare bron zit in den arbeidsdag. De arbeidsdag kan echter niet tot in het oneindige verlengd worden. Aan het streven der kapitalisten, hem te verlengen, worden grenzen gelegd, zoowel vanmoreelen, als van politieken aard. „De door verlenging van den arbeidsdag voortgebrachte meerwaarde noem ik”, zegt Marx „absolute meerwaarde; de meerwaarde daarentegen, die uit de verkorting van

15