En toch leefden wij

komen. Dus ze schijnt het toch niet zo verschrikkelijk te hebben. Zus, ik moet naar bed, Jo ligt al te zaniken. Hij beweert dat het niet goed voor mij is om zo laat naar bed te gaan, maar eergisteren mocht ik wel tot 2 uur ’s nachts helpen garnalen pellen. Nou ja, zelfs mannen zijn wel eens kinderachtig.

Dinsdagmorgen 10 uur

Ik zit op de W.C., hoewel ik eigenlijk geen tijd heb. Aardappels moeten geschild, bedden opgemaakt, er moet gestofzuigd, afgestoft, gewassen. Alles voor Ag. terugkomt. En Elly is geen al te grote steun. Hindert niet. Nu ben ik weer echt gelukkig omdat ik wat kan doen. Verleden week kon ik alleen maar zitten en met moeite mijn schreeuwen van pijn onderdrukken. Ik heb, zoals je merkt, haast geen tijd. Dat vind ik niet erg. Ik zal dus alleen nog dit vel vol schrijven, want anders zie je de brief niet meer vóór mij. Didi heeft mij een poosje geleden een schattige brief geschreven maar ik kon hem vanwege mijn arm niet beantwoorden. Heb je al gehoord van haar vader? Zielig, hè?

Didi van Hall zat op het Meisjes-Lyceum bij mij in de klas. Wij raakten pas echt bevriend nadat alle Joodse leerlingen van de niet-joodse scholen waren verwijderd (augustus 1941). Vanaf het begin van het nieuwe schooljaar kwam zij geregeld bij ons thuis; eerst gedreven door verontwaardiging over en medeleven met onze situatie, later uit vriendschap. Gelukkig woonden wij op slechts enkele minuten afstand van het Meisjes-Lyceum, want Didi moest toch al elke dag van de Oude Pastorie in Sloter-dijk naar school en terug fietsen. Al in het najaar van 1942 vond zij dat ons gezin moest onderduiken. Toen zij dan ook op zaterdag 3 april 1943 - volkomen onvoorbereid - van mij hoorde dat de oma’s drie dagen tevoren vanuit de Hollandsche Schouwburg (verzamelplaats voor de opgepakte Joden) naar het ‘doorgangskamp’ Westerbork, mijn ouders twee dagen geleden naar het concentratiekamp Vught waren getransporteerd en alleen Eva, Ruth en ik, ieder op een andere manier, de Schouwburg hadden kunnen verlaten, trachtte zij ons ervan te overtuigen dat wij nu moesten onderduiken. Zelfs bracht zij de volgende dag haar vader, de beeldhouwer Frits van Hall, mee om Ruths laatste