Prometheus

van de Eenheid, maar is haar tegendeel en haar spotvorm, de uniformiteit, de Eenvormigheid.

"Wanneer we dit recht helder beseffen, wanneer we ons hiervan diep doordringen, wanneer we ons cbnsequent rekenschap geven van dit categorische verschil tusschen Eenheid en. Eenvormigheid, kan en moet onze levensbeschouwing, onze waardeering van menschen en hun daden, een totale verandering ondergaan.

"Wanneer we de collectiviteiten — als Vaderland, Volkerenbond, kerk of partij — leeren aanmerken als de uitdrukking van der Eenheid zelfconservatisme in zelfdogmatiseering, van het menschelijk conservatisme in dogmatisme, als iets dat ,,nuttig" is, maar nimmer verheven en nimmer in zichzelf en om zichzelf ,,heilig", dan moet ook onze opvatting van ,,individualisme" geheel en al veranderen.

De rede leert ons en de historie bevestigt het, dat de Eenvormigheid de vijand van de Eenheid is — de historie bevestigt het met de meest overstelpende bewijzen. Treedt het gevoel voor de Eenheid op, dan taant het gevoel voor de uniformiteit, overal en altijd.

Eenheidsgevoel als communisme verschijnt dan en daar, waar het ,,maatschappelijk gevoel" verslapt is, veracht wordt: in de perioden van groote beroeringen en revoluties (Morus—■ Rousseau—St.-Simon).

Eenheidsgevoel als cosmopolitisme (opheffing van grenzen), als deïsme (hetzelfde), als pantheïsme (hetzelfde), treedt alleen en uitsluitend in diezelfde perioden op. (Goethe—Lessing—׳ Shelley.)

Eenheidsbegrip als universeele wijsheid is slechts mogelijk in alweer dezelfde perioden van opheffing (vernietiging) der collectieve dogma's. (Alberti.—׳Bruno■—Kant!)

Hun aller geboortejaren zijn geen toeval, maar dringende noodwendigheid. "Waar de Eenvormigheid is, kent zich de Eenheid niet.

Die opheffing der collectieve dogma's vertoont zich dan als de ontbinding der collectiviteit, als verwarring en anarchie. En die wil men dan niet, omdat ze het individu, als in den. Natuurlijken Staat, met voortdurende opheffing bedreigen. En de menschen bestrijden dan die ,,verwildering" en ,,anarchie"

׳29