Hedendaags fetisjisme

Hedendaags fetisjisme is een boek over taal. Wat heeft taal met fetisjisme te maken? Fetisjisme is het vereren, liefhebben, aanbidden van fetisjen. Een fetisj is iets dat voor iets anders staat, terwijl er tussen dat andere en de fetisj verder geen band is, Een fetisj is dus een symbool, maar geen symbool dat alleen wordt gebruikt om ergens naar te verwijzen, maar een symbool dat ook in andere opzichten de plaats inneemt van de zaak waarnaar verwezen wordt. Hedendaags fetisjisme gaat dus over eigenschappen die door mensen aan taal worden toegekend, maar die in feite eigenschappen zijn van de werkelijkheid waarnaar door middel van taal verwezen wordt.

Dat fetisjisme uit zich in allerlei vormen. Het uit zich er bij voorbeeld in dat wij bepaalde dialecten en zelfs talen lelijk, plat, vulgair, bekakt vinden klinken, terwijl we in feite moeten zeggen dat de gebruikers van dat dialect of die taal in onze ogen dergelijke eigenschappen bezitten. Het uit zich erin dat wij geneigd zijn verband aan te nemen tussen de schoonheid van een literaire taaluiting en de daarin gebezigde spraakklanken, terwijl die schoonheid bij een geringe wijziging in betekenis verdwijnt als sneeuw voor de zon. Het uit zich in de wil een buitenlands boek ‘in het oorspronkelijk’ te lezen, terwijl een vertaler er allicht meer van begrijpt dan wij. Het uit zich in taalnadonalisme en -purisme. Het tiert welig onder allerlei groepen mensen, maar vooral onder politici en taalgeleerden.

De taalgeleerde dr. F. Balk schreef er, als Frida Balk, in Vrij Nederland van 23 februari 1980 dit over: ‘Carry van Bruggen. Haar filosofisch en taalbeschouwelijk werk vertoont geniale trekken met als hoogtepunt Hedendaagseh fetischisme, dat zijn weerga niet kent in de essayistische produktie van intellectuele vrouwen in het Nederland van toen en nu. (Daarom vind ik het al te gelijknamige boekje van Renate Rubin-stein ongepast.)'

Hedendaags fetisjisme verscheen in 1925 voor het eerst; voor de tweede druk (1948) schreef Annie Romein-Ver-schoor een inleiding, waar ook deze derde druk mee opent.