Tijdloze ogenblikken - een biografie van Marianne Philips

vol leegheid en misère. Marianne miste iets beminnelijks, vond ze. Ze was te correct, kon iemand op z'n nummer zetten, al was ze ook gastvrij en zeer hulpvaardig. 'Ze heeft verschrikkelijk haar best gedaan,' maar ze was zichzelf niet. 'Ze kon zichzelf niet aanvaarden.' Rob Komkommer (nu Kromer), een zoon van Sams zuster Jeanne: 'Tante Janne stond een beetje boven het geheel. Ze had geen geduld voor small talk. Ze was geen gezellige tante. Tot woede van mijn vader moesten we als we op bezoek gingen in de Bosboom Toussaintlaan altijd in een ijskoude kamer wachten tot tante Jannes rusttijd voorbij was en ze zich verwaardigde naar beneden te komen. Ze was met haar geest in een andere wereld. Oom Sam, een gezellige, vlotte, joviale man, heeft een ongezellig leven gehad.' Het eerste jaar in de nieuwe villa bereikte de verhouding met Sam een dieptepunt. Marianne was moedeloos en Sam was terneergeslagen door het overlijden van zijn vader. Een paar jaar later schreef ze heel openhartig over die rampzalige periode aan Jan Greshoff. Hij had in de Arnhemse Courant een uitvoerige bespreking gewijd aan drie van haar romans, waar ze op reageerde in een bittere brief van zes dichtbeschreven kantjes. Ze legde hem uit 'dat de schrijfster Marianne Philips een heel leven meesleept, als een ijzeren kogel waarmee men in de middeleeuwen een geboeide gevangene belastte. Misschien zult u u dan kunnen voorstellen dat men zich bij rukken daarvan vrij zou willen maken. Die rukken nu waren (tijdens en na een psychoanalytische behandeling, dit natuurlijk streng vertrouwelijk medegedeeld) mijn eerste boeken.' Jammer dat Greshoff niet meteen na het verschijnen ervan had laten weten dat hij ze prachtig en 'merkwaardig goed geschreven' vond, vervolgde ze. Dan had ze heel wat sterker gestaan in haar omgeving. 'Dan zou ik iets hebben gedurfd, een daad doen om mijn vrijheid te veroveren. Nu is het misschien te laat.'

Tegen Hester heeft ze eens gezegd dat ze zou zijn weggegaan als zij niet was geboren. Carla: 'Mijn moeder

46