religieuse wereld van het Chassidisme moest plaats maken voor de naakte werkelijkheid van een onreli-gieus rationalisme. In het Oosten en Westen ont-stond het Zionisme, dat aan het Jodendom zijn ver-loren geganen nationalen inhoud teruggaf. De theo-reticus (Achad Ha’am) en de politicus (Theodor Herzl) gingen hier, ondanks hun verschillende levens-opvattingen, volkomen samen.
Het ligt voor de hand, dat Chanoeka het centrale feest der nationale beweging werd. De gedachte, dat het Jodendom zich uit eigen kracht bevrijden moest, en de poging tot verwezenlijking hiervan zijn zeer zeker nieuw. Dat het echter aan oeroude traditie ver-bonden kan worden, is het groote voorrecht.
Er zijn tijden geweest, waarin men in zekere reli-gieuse kringen een samengaan van de nieuwe natio-nale beweging en de religieuse levensopvatting voor onmogelijk hield. De praktijk heeft het tegendeel bewezen. Het religieuse gevoel, langen tijd kwijnend, krijgt door een betere nationale fundeering nieuwe impulsen.
Nooit in de 2000-jarige geschiedenis van het galoeth was het feest der Maccabeeërs zoo populair als tegenwoordig. Voor de eerste maal is naast de geschiedenis van het feest ook de poging tot zelfbe-vrijding gevoegd.
Een volk helpt zich zelf. Zoo helpe het God...
80