Simcha, de knaap uit Worms

deeling daarvan, ziet de mensch de opwekking van het voorbeeld: den dag van Rust, van herstel en stille bevruchting der krachten, onaantastbaar te doen zijn voor de machtige, maar ook teere orde van den voortgang. Orde, indeeling, regeling, beschaving, verheffing, heeft Mozes gewild; stilstand, terugblik, overzicht, bezuiniging — tegenover beweging, opgezogenheid, verlorenheid van den Geest in het bedrijf der bezige spieren. En hoeveel rijker aan smartelijke vreugde is niet de Sabbath geworden in de Verstrooiing. Niet meer rust alleen en genezing voor lichaam en geest, maar voor de treurige, overal gewonde ziel: vertroosting! Mismoedig in haar onvervuldheid loopt zij rond, de ziel, tus-schen de vijanden die öf dulden öf wondensklaar staan overal waar Israël nadert. Afmatting, uitputting, kwelling; en is niet reeds de arbeid voor het dagelijksch brood een kwaadaardige belegering van den geest die het leven wil doorgronden? Zoo wordt de Sabbath, behalve voor enkele ontaarden die de overdenking moeten ontvluchten — voor hen allen, overal op de wereld, dubbele bevrijdingsheuvel en liefelijke uitzichtpoort. En vandaag krijgt hij voor hen, hier, op dien grond, nog heel andere werkzaamheid, en die was het die voor Mar Salomo het gebod tot zingen verdubbelde: masker, jubelmasker wordt hij vandaag, de Sabbath, schild en vaan, verhulde belijdenis aan den God der Heirscharen die helpen moet, en uitdaging aan vijand en aan Dood. Vanuit dat masker van een verrukking die nog gezond klonk, al klonk zij hooger en driester dan ooit, zong Mar Salomo eerst het gebod voor den Sabbath uit Exodus. Daarna, vóór de toepasselijke Psalmen, zong hij de kern van het leekenge-dicht dat tot Synagogelied was verheven, dat in later eeuwen tot een volledige kleine liederencyclus zou worden uitgebreid, en dat den Sabbath als Bruid van Israël bezong die tegemoet werd getreden en binnengehaald. De Synagoge-zang, vooral aan den Rijn, was nog mager, maar men wist dat reeds in Babylonië, in den tijd van het ontstaan van den Talmud, pogingen waren ondernomen om den Sabbath bijna lijfelijk als Bruid te bezingen en te bejegenen. In die dagen had Rabbi Hanina al gezegd: ,,Kom, wij willen de Ko

309