Simcha, de knaap uit Worms

dan de armen, waren met hun heimwee verbonden gebleven aan het stam- en staatsbestaan van het verleden. Den rijken was die dagelijksche beweening van het zelfstandig Jodendom en de hardnekkige gebeden om het herstel, tot niet meer dan een geliefde vorm geworden die hun bezit en verder welgevallen een eigen glans en onderscheiding gaf. Het was een aangename eigenheid die geëerbiedigd werd, en die bovendien den onmisbaren steun van de massa bleef verzekeren. Nu pas, in deze benardheid, trof hen de herinnering aan een verband dat als veilig verscheen, met schrik, verlangen en berouw; en namen zij zich voor, wanneer hier nog redding mocht komen, in hun verdere leven Jeruzalem meer en inniger te gedenken. Allen, de boosaardigen en de onschul-digen, krompen zij nu wel om hun God, dien buiten zich ge-zetten Geest van hun edelste plekje reinheid en bezinning, en dat te vertrouwder naarmate zij simpeler waren. Maar dit wisten de Rabbanniem: nu was, in dezen dienst, het woord aan het volk, en wel aan dat deel van het volk dat van de dagelijksche vroomheid het meest veraf stond. Allen zouden tot het middelpunt keeren van wat allen verbond. Maar zij, de meesters van het woord en alle vromen, hadden God zoo onophoudelijk als Rechter, als Oppermachtige aangewezen, Hem ter verzekering van de orde, in hun leiding steeds zoozeer met majesteit moeten tooien, dat Hij voor hen het benaderbare verloren had. Alleen de ongeletterden, rijk of arm, van de armen alleen de meest karakterrollen en de zondaren, van de rijken alleen de boosdoeners, konden Hem nu bereiken in hun omwentelende verootmoediging. Alleen die kracht door geen sleur verlept, losgeworsteld uit de ontdekking van de eigen ver vreemdheid en uit den angst — was nog bij machte, Hem in Zijn menschelijke aansluiting te bereiken en tot herinnering aan het Verbond te vermurwen. Niets menschelijks mag dan aan Hem zijn, Hij vermag nochtans den noodkreet van elk eenvoudig schepsel op te vangen. En misschien zullen de Engelen Hem berichten: „de kinderen van Jacob, de onwetenden onder hen, drijven hun stemmen naar omhoog, en daar het Sabbath is, werd elke klacht in een woord van aanbidding en verheerlijking van Uw

307