Theodor Herzl, keur uit zijn geschriften

Bij de keuze uit de geschriften van Herzl heb ik mij, gezien de beperkte omvang, die tot mijn beschikking stond, laten leiden door de gedachte, dat voor de lezer van onze tijd vooral dat moment belangrijk was, waarop Herzl zelf gegrepen werd door de idee van de Joodse staat. Van zijn brochure, die het nieuwe tijdvak van onze geschiedenis inluidt, zijn daarom grote gedeelten opgenomen en slechts weggelaten zijn die stukken, die van technische aard zijn en nimmer, in deze vorm, uitgevoerd werden. Tevens wilde ik iets laten zien van de manier waarop de gedachte in hem zelf groeide, van de schuchtere manier, waarop hij eerst trachtte haar door een ander te laten verwezenlijken en hoe Herzl tenslotte zelf in de openbaarheid trad met zijn programmatische verklaringen en redevoeringen. Daarin komt ook reeds tot uitdrukking op welke weerstanden hij stootte en hoe hij die bestreed. Een voorbeeld daarvan zien wij in zijn polemische artikelen maar duidelijker en menselijker zijn nog zijn dagboeken en brieven: van de laatste heb ik enkele opgenomen, die zowel de stylist als de mens in Herzl typeren.

Dit boekje pretendeert niet een volledig overzicht van de geschriften van Herzl te geven. Soms was het nodig om bepaalde gedeelten te schrappen teneinde wijdlopigheid en herhalingen te vermijden.

Voor wie meer van en over Herzl wil weten, staat een omvangrijke literatuur ter beschikking. Zijn werken zijn in 5 delen uitgegeven door het Jüdische Verlag (Berlijn, 1934). De belangrijkste biographie is die van Alex Bein (Wenen, 1934; ook in het Engels vertaald) terwijl verder in Joodse en Zionistische geschiedwerken natuurlijk uitvoerig over hem gesproken wordt. Klassiek en onovertroffen is: A. Böhm, Die zionistische Beweging I (Tel-Aviv, 1935).

Ik wil deze technische aantekeningen niet beëindigen zonder een persoonlijke opmerking. Bij het herlezen van de geschriften van Herzl voor deze bloemlezing trof het mij herhaaldelijk hoe moeilijk het was om een keuze te maken, die gericht is op de belangstelling van de mens van onze tijd. Aan de ene kant immers is veel van wat Herzl schreef achterhaald door de tijd; voorspellingen, die in zijn tijd gewaagd leken, werden niet slechts bewaarheid maar zeer vaak overtroefd door de werkelijkheid, zodat ze thans al te gematigd schijnen. Opvattingen, die door hem moeizaam veroverd werden en die een revolutie in het denken van de Joden teweeg-

63