Uit de geschriften van opperrabbijn Tobias Tal

Fragment ¹

Op 24 Sivan 5568 — 19 Juni 1808 werd Samson Raphael Hirsch uit een vroom burgerlijk koopmansgezin te Hamburg, uit het huwelijk van Raphaël Mendel Hirsch en Gella Herz, aldaar geboren.

Deze mededeling is schijnbaar van weinig beteekenis. Voeg ik daarbij, dat Hirsch voor den koopmansstand bestemd werd, als veertien-jarig jongeling in een Hamburgsche handelszaak arbeidde, dat hij op ongeveer zestien-jarigen leeftijd besloot, zich aan het heilig ambt, dat zijne roeping werd, te wijden, en dat hij, negentien jaar oud, zijne vaderstad verliet — dan schijnen dit, oppervlakkig beschouwd, bizonderheden, die niet meer waarde hebben, dan andere gewone noodzakelijke data uit den levensloop van een groot man.

Wie echter ook maar in losse lijnen de ingrijpende gebeurtenissen en belangwekkende persoonlijkheden van het Hamburgsche Jodendom van die dagen kent, moet gevoelen, dat achter die bizonderheden meer ligt. Die toenmalige gebeurtenissen moeten op een geest en een gemoed, als waarmede Hirsch begaafd was, een on-uitwischbaren stempel hebben gedrukt. En inderdaad, men mag aannemen, dat onder die hevige en machtige indrukken de richting werd bepaald van zijn denken en gevoelen, van zijn wetenschap en ideaal; die richting, die, het gansche leven door, hem heeft be-heerscht.

Toen op het einde der vorige eeuw de Encyclopedisten, de nieuwe critici, de mannen der omwenteling daarbuiten in de groote maatschappij, en de Mendelssohnianen op het gebied des Jodendoms, een vloed van nieuwe denkbeelden over de gansche samenleving en ook over Israël deden stroomen, — toen was dat een schitterend licht; maar dat ook de nadeelen bezat, aan al te schitterend licht verbonden. Duizenden en weder duizenden van Israëls

16

¹

Fragment uit lezing, gehouden in de Vereniging Mekor Chajim, 13 December 1891 (blzz. 65—83).