Essay en critiek, Groote figuren

82 GROOTE FIGUREN

rationaliteiten!) noemen deze schoolmeesterlijke wijsheid, burgerlijk-tweedehandsch! Een weinig ingénu... en duf! De origineele Heeren der Schepping (de historische denkers), schenken een ander cultuurbeeld. En dit beeld geeft Huizinga zélf met soms prachtig élan. Ook verbindt hij vaak wijsheid, diepte, intuïtie en geleerdheid tot een waarlijk-geestelijke ontledingsmacht.

Maar de heimelijke glimlach over het simplicisme van den tweedehandsch-historiekenner.. . heeft een verborgen hoogmoed, een zachte terging die niet aflaat! Alweer dat eigen aardig-spottende zelfbehagen in geestelijke meerderheid. Een weinig speelsche ironie... Met gerechtvaardigd. . . want ook de ״historische denkers" zijn au fond maar armzalige gissers; maar menschen die slechts uit den vigoureusen geest een verleden-werkelijkheid pogen te veroveren, pogen op te bouwen. Ook zij zijn maar aardsche schepselen die nimmer zich objectief kunnen vereenzelvigen met de historische werkelijkheid uit het verleden. Het aesthetisch vibrato van Prof. is óók gebonden aan zekere geluidshoogten en geluidslaagten. .. Laten wij zeggen. . . hij is deductief in zijn manier van zien,.. . en inductief in methode van ״vaststellen". .. dat niets of weinig vastgesteld kan worden.

YII

We wéten het nu: Renaissance en Middeleeuwen (gedenk de ״historische denkers") zijn dus geen ״uitdrukkelijke" tegenstellingen¹). Yan Renaissance-mensch,