Essay en critiek, Groote figuren

OVER FRANCISCUS VAN ASSISI 105

drift gloeide. Hij heeft het ,,bestaande" niet ״aangepakt". Misschien waar. Luistert naar zijn stem, naar de stem van Kardinaal Colonna en naar de stem van Innocentius. Gehoorzaamheid wordt geëischt, aan Opperherder en Kerk.

Vóór Franciscus, in elfde en twaalfde eeuw, stonden reeds velen in verzet, tragischer, opstandiger en benarder dan hij, tegen het grond- en schattenbezit der Middel-eeuwsehe Kerk; mannen die wél „aanpakten". Allereerst de prophetisch-vervoerde en oproerige monnik Arnold van Brescia¹), in Italië, met een Abelardistischen ontleedgeest gewapend; de evangelisch-predikende koopman Peter Waldus²), uit Lyon, die de wereldlijke macht

6

¹ ) ,,Mais Arnaud, qui fut un tribun plus encore qu'un mystique", schrijft Emile Gebhart in zijn „L'Italië mystique".

Keizer Barbarossa liet Brescia verbranden, om Paus Adrianus welgevallig te zijn.

Deze grootmenschelijke Arnold uit Lombardye was een ontzachlijk revolutionair uit de twaalfde eeuw; meer verwerper dan ketter.

Ghamberlain, in zijn „Die Grundlagen", noemt hem „der apostolische Feuergeist"......

*) Vgl. ,,De Waldenzen" van Ernesto Comba; vooral het hoofdstuk over den prediker Petrus Waldus uit de stad Lyon. Over de Waldenzen vóór de Reformatie en hun verhouding tot de Roomsche Kerk. Ook Sabatier oordeelt over de „armen van Lyon" (Waldenzen), in zijn „Vie de St. Frangois d'Assise", in verband met de Kerk in Italië aan het eind der twaalfde en begin der dertiende eeuw. Hij schrijft zelfs (pag. 42): ,,Les analogies d'inspiration entre Pierre Valdo en Saint Frangois sont si nombreuses, qu'on pourrait être tenté de croire k une sorte d'imitation".

² Over de Fransche Catharen oordeelt Sabatier onhistorisch. Vgl. slechts! Ch. Molinier L'église el la sociélé Calhare. (Revue Historique, 1907 en E. Broeckx! ,,Le Calharisme." etc. Ook Waldus zelf beoordeelt hij niet juist. Toch verheugt het mij, dat Dr. F. Imle in zijn voortreffelijk boek: „St. Franziskus, ein heiliger Lebenskünstler", omtrent Sabatier verklaart: „Sabatier schildert uns die Menschen des Jahrhunderts, wie mich dünkt, nicht blosz historisch korrekt, sondern auch psychologisch gerecht und mit wohltuender Hervorkehrung auch der Lichtseiten, indem er schreibt:" enz. (pag. 20). Ook Dr. Tilemann spreekt over „de suggestieve kracht van Sabatier's volmaakt werk."

Dit, tegen het geringschattend oordeel van Prof. H. A. van Bakel in „N. T. T." over Sabatier's boek en tegen het oordeel van Prof. Huizinga. ..

Over Dr. Imle's boek oordeelt Pater Van den Borne, in „Collectanea", p. 83, zeer gunstig. Hij schrijft! „Hier dient vooral genoemd F. Imle, die de persoonlijkheid des Heiligen zeer goed doet uitkomen in zijn historisch milieu".