Studiën, eerste bundel

39

levenden mensch met zijn natuurlijk gebaar en zjjn eigen geluid. — De meditatieve psychologie verwerkt het leven te veel door den subjectieven filter van den auteur.

Natuurlijk is het stille peinzen, het droef-zijn, het diepere en diepste gewaarworden van den mensch in geen karakteristiek te beelden door handeling. Maar evenmin is de handelende, bewegende, sprekende en saam-indrukken-wisselende levens-echtheid te vullen met meditatieve psychologie. Beiden hebben hun gebied en alleen de groote wever van levensschoonheid verstaat het den mijmer en de actie dooreen te geven, zonder dat botsingen ontstaan.

By de meeste auteurs van psychologische romans zien we te veel het gebeuren en het innerlijk der personen door een onzuivere suggestie van het woord op 't voorstellingsvermogen. Zijn eigen typeeringen van het gebeurde staan tusschen ons en de werkelijkheid in. Zijn woord-bemiddeling ergert ons, wijl ze het spontane contact verbreekt, dat er bestaan moest tusschen ons lezers en de realiteit, het gebeuren, dat vóór onze oogen geschetst wordt. Ik zou met honderden voorbeelden uit romans van moderne psychologen kunnen aantoonen, wat ik bedoel. De psychologie-in-actie, de dadelijk-menschen-opvoerende dus werkt veel verrassender en objectiever. Ze zet de menschen vóór ons als in een tooneelstuk. Ze is veel beknopter. Ze schept ook atmosfeer, geeft ook dat, wat óm de menschen is, waarin ze ademen, spreken, leven, maar beheerscht door den gang der handeling. Daardoor groeit een gansch andere realiteit voor onze oogen. De subjectieve, impressieve psychologie van den auteur wordt meer beperkt. Van zelf moet hü door zijn procédé, de plastiek veel machtiger aangrijpen, moet hy de epische werkingen van het