Muziek en Tooneel

plompen voet loopt. Hij is er om wonden te peilen. Juist daarom is zijn ver-engd pessimisme van een aprioristische moraal, zonder diepte en kern, meer geraamte dan levend wezen.

Zijn scherpste levensbeschrijver en criticus, Georg Brandes, zegt zelf: »Als Ibsen dus de wereld slecht vindt, voelt hij geen medelijden met de menschen, maar toornt over hen«.

Juist, zonder 't te willen, kenschetst hem Brandes hier treffend! Hij heeft absoluut geen meegevoel. Daarom alleen reeds is hij dadelijk veroordeeld als groot scheppend kunstenaar. — Het mede-voelen, mede-lijden alleen doet ieder kunstenaar eerst gansch zuiver in de ziel van anderen indringen. Ibsen behoont de menschen, zonder liefde; hij vloekt al die zwakken, degeneré's, hulpbehoevenden, zonder te beseffen wat de diepere oorzaken van hun ontaarding, maatschappelijken val en hulpbehoevendheid zijn. Den wankelende begrgpt hij niet in zyn angst, noch de vertwijfelingen van den gevallene. Zijn pessimisme is daarom niets anders dan een versteend moraalbegrip, dat zelfs niet door de brandendste smarttranen kon verweeken.

Den werkelijken grooten pessimist als Schopenhauer bemin ik als een zegenenden vader, die veel wijsheid en zang gaf in zijn somberte, vooral ook omdat hij het medeleden en mede-voelen kende!

Het pessimisme van Ibsen is door en door burgerlijk, onaristocratisch, dringt ieder op zich zelf terug, beknaagt eigen nerven en eigen hart, vol chagrijn en verzuurden weemoed.

66