Studiën, tweede bundel

HET ALG. MENSCHELIJKE IN BEETHOVEN II. 25

mènsch-zijn. De hartstochtelijke Katholiek zal in Beethovens Hoogmis vooral wijzen op het ontzaglijke Gloria, of het in terra pax hominibus en u geestdriftig voorhouden hoe de religieuse ziel de Drie-eenheid toezingt,.... wij voelen boven den formeelen bouw der Missa toch allereerst de mystieke vereering van den mensch voor het Onbekende; wij hooren den goddelijken smachter naar het vrederijk, met een al-menschelijk besef van het geweldige leven, waarin heiligheid en vervoering en het hoogst gevoelsbegrip vorm en gestalte gekregen hebben. Evenmin als van Rembrandt en Shakespeare is de kunst van Beethoven dogmatisch-godsdienstig. Hij behoort noch het catholicisme noch het pantheisme, de mystiek noch het protestantisme. Hij behoort de menschheid. Onder de toonscheppers was hij de geweldigste mènschelijke voeler die ooit bestaan heeft.

Gustav Mahler is de eenige onder de modernen die, in zijn geniale, dreigend-grootsche en heroïsche uitzinging van levens-verrukking en in ontstraling van heerlijk, diep-menschelijk innerlijk, Beethoven soms op zij streeft, schoon in drang dogmatischer. Men zou kunnen zeggen, dat Beethoven's godsdienst, godsdienstloos was en zijn menschelijk-heid hoogste geloof. En zoo deze Groote één mysterie doorgrondde, dan dit: dat het Eeuwige en Oneindige alleen door het Eeuwige en Oneindige kan worden verstaan.