Napoleon

ZIJN VERBLIJF OP ST. HELENA 96

Ik heb dit gedeelte van zijn testament nooit met droge oogen kunnen lezen. Het is zoo ontzettend-ingehouden smartelijk en zoo gróót-menschelijk van beheersching. En op een ander plan van gewaarworden, geeft het gelijksoortige ontroeringen als het groot-menschelijk geschreven testament van Beethoven, dat ook een geweldig brok levenstragiek saamvat in zijn droefste vormen.

Nu kan men nog zeggen, dat de teederheid van Napoleon alleen door de doodsuren was ingegeven, diepte en duur miste. Maar lees dan hoe Napoleon zich tegenover de onbeteekenende en onwaardige vrouw Louise gedroeg, tijdens zijn glorie en erkend keizerschap van Frankrijk. Coulaincourt verklaart dat al zijn aandacht en oplettendheid naar haar ging. /_Champagny verklaart, dat al zijn fijnste aandacht onafgebroken naar de keizerin ging.

Er zijn nog vele getuigenissen meer te geven van zijn kieschheid, bewondering, liefde en ontzag, welke hij Maria Louise toonde. Zelfs Metternich getuigt gretig mede. En 't allermeest, in haar eerste huwelijks-correspondentie ____Maria Louise zelve, bekentenissen van liefde, overgave en geluksvervoeringen, welke niet meer konden te niet gedaan worden door latere woorden: ״eigenlijk heb ik voor Napoleon nooit wezenlijk teedere gevoelens gekoesterd." Dat waren de kille woorden van de beangste bijzit van generaal Neipperb, geheel in strijd met haar eigen, ongedwongen gegeven getuigenissen van huwelijksgeluk aan haar vriendinnen. Het is Levy die dit feit in zijn boek over Napoleon voortreffelijk doet gevoelen.

En nu, Napoleon's eigen tragisch leven op St. Helena.