Napoleon

9 2 IS. QUERIDO: NAPOLEON

niet zelf uitgeroepen ? Hij oorloogde, zwelgde in krijgs-passie.... Doodslaanderij.... dat was hem alles 1

Hij is de wreedaardige onmensch die naar Metternich toeschreeuwde: ״Wat voelt gij van een soldatenhart! Mijn leven is onder kanongebulder opgeraakt .... strijd is alles.... het leven van een mil-lioen schepsels is me volmaakt onverschillig."

Met wilden hartstocht zou men hier 't woord schurk willen plaatsen, krankzinnige, grootgekke schurk, die het leven van duizenden offerde aan zijn goden-tartende, diepzieke eerzuchtigheid. Alles drong hij uit de voegen. Zich zelf alleen zocht en zag hij. Als ״goed" katholiek gestorven, bleef hij bij zijn leven een godloochenaar, een materialist door en door.

Men kan nu een toren van scheldwoorden op Napoleon's harden kop laten neerstorten, men kan dit demonisch-gevoellooze wezen omslingeren met brandende vloeken,.... de lezer vermag uit vorige pagina's te weten hoe ik hierover denk. Ik noem ze smake-looze krachttermen, breedsprakerige moraal-mani-festen, opzichtig vaandelgezwaai van zwetsende pronkridders die met felle en luidruchtige beweeg'-lijkheid de aandacht op eigen humanisme gevestigd willen zien.

Voor de psychologische doorgronding van dit leven blijven ze waardeloos materiaal. Ze verklaren veel meer het karakter van den uitschelder, dan van den uitgescholdene. Een vloek-ritueel is het bij de Bourbons, maar heel anders weer bij den republikein, schoon ook deze verdoemt. De socialist raast, de anarchist raast, de nihilist raast. Ze bezien Bonaparte meest als den Egyptischen, menschoffers-eischenden heidenen-god, die slechts in bloedwalm kan ademen.

Maar Napoleon's wezen roeren zij niet. Want dan zouden ze het probleem minder effectvol ethisch en sociaal, doch zuiver psychologisch stellen.