oordeelt! zal worden naar wat hij is, naar zijn prestaties en waarde voor de gemeenschap. Dat men hem zal beoordeelen naar zijn nut, maar niet naar de kleur van zijn haar of de vorm van zijn neus? Hij wacht op het moment, waarop men hem de molensteen van de hals zal nemen en hem niet bij voorbaat reeds zal veroordeelen, omdat hij uit Joodschc ouders geboren werd. Sta hem toe, zich in vrijheid te ontplooien. Stel hem in de gelegenheid zijn, ook door zijn tegenstanders erkende gaven, in rust te ontwikkelen; misschien levert hij nog weer eens een Spinoza, een Jozef Israëls en vele anderen op tot heil van allen. Ontneem hem voor altijd het gevoel van in het luchtledige te leven en de uitkomst zal verrassend zijn.
Toon eens de juiste belangstelling en het juiste begrip voor zijn moeilijkheden. Speculeer niet op zijn zwakke positie; niet alle Joden zijn engelen, maar evenmin zijn het allemaal duivelen.
Meet met de maatstaf, dat ze behept zijn met fouten eenerzijds en anderzijds begiftigd met deugden, gelijk iedere sterveling.
Het is ook in Uw belang anderen niet te doen wankelen, want de wereld is in zijn samenleving zoo gecompliceerd geworden, dat men onmogelijk ergens, waar dan ook, een categorie menschen kan uitschakelen, zonder het evenwicht te verstoren. Bij duizenden zijn de sterken van geest en karakter uitgevallen, de gevolgen hiervan zullen in de toekomst zeer zeker merkbaar zijn. Europa zal zeer langen tijd de geestelijke kncch-
81