Oorlog en Joden

machtige volkeren met machtige heerschers aan het hoofd.

Wij hebben een indrukwekkende begrafenisstoet van rassen en volken zien voorbijtrekken, zien inccnzijgen aan den kant van den weg der geschiedenis. Vele machtige rijken zagen we een smadelijk einde nemen. Rijken die een duizendjarig bestaan, hoovaardig, voorspeld was en die in 12 jaren verpulverden! Zij allen, de verdrukkers van voorheen zijn verdwenen, terwijl de Jood, de verdrukte nog altijd voortbestaat en leeft. Getuigt niet de Bijbel in Jesjaja 54 : 17: „Alle wapentuig, dat tegen U bereid wordt, zal geen doel treffen”.

Een bewogencr historie schreef nog geen volk ter aarde, zijn relaas is als een getuigenis, dat ons bestaan een zinvol, verheven doel hebben moet.

Deze smarte-geschiedenis kan ónmogelijk een menschelijk, somber-grimmig verdichtsel zijn, onmogelijk een schepping van mcnschelijke willekeur.

Hoevclen, ook onder de Joden, wisten en weten, ook nog heden ten dage. bedroevend weinig van dezen heldhaftigcn, noodlot-zwarcn gang?

Wij hebben volkeren zien wegzinken in het grijs verleden, volkeren die onze uitroeiing beoogden, en toch leven we nog. Is dat niet een wonder, waaraan we niet zoo maar, negeerend kunnen voorbijgaan?

Alle partijen van het drama kunnen er verschillend over oordeelcn, de cenc zal het tragisch, de

73