Oorlog en Joden

had gevonden. Groote onsteltenis volgde en in allerijl werd besloten bij het vallen van den avond tijdelijk te verhuizen, totdat het gevaar geweken zou zijn.

De avond viel, en met je vrouw aan den arm en je kind aan (ie hand, loop je in het stikdonker, de hoofden gebogen als beschutting tegen de neer-plensende regen, torn je op tegen den storm en in je hart schiet de wanhoopsvraag op: waarheen? Naar een nieuwe tijdelijke wijkplaats.

Dit zijn de oogenblikken van de vertwijfeling en het zwarte, klotsende water roept een verleidelijk kom! kom! kom!

En weer lig je op een vreemd bed met open oogcn, waarover zich geen slaap wil ontfermen; rusteloos woel je om en om, waarbij de slaap en de rust de vormen krijgen van iets onbereikbaars, een luxueus idee, een magisch begrip. En je denkt en dan is het je soms wel heel droef tc moede.

Maar terzake: dit alles voldoet misschien niet eens aan de minimum-eischen van de literaire smaak; ook de literatuur immers bezit haar eigen wetten.

De hoofdzaak en de bedoeling die ik nastreef is, dat ik in de volgende hoofdstukken wil trachten de valsche gronden bloot te leggen, de ontstellen de onwetendheid, die er heerscht, te helpen opheffen, omtrent het ontstaan van een der botsingen, die zooveel onheil stichtte onder de slachtoffers, zoowel als onder de bedrijvers.

Het bestaan van deze, bijna naieve onwetendheid,

l<)