Vermoedelijk op transport

79

was opgericht door Volksherstel. Het werkte samen met de Afdeling Amsterdam van het NRK. De gemeente Westerbork had na de bevrijding het Gemeentelijk Inlichtingenbureau voor Joden ingesteld.

De institutionele context van de naoorlogse periode, de opsporing, is complex. Taken lagen niet vast en daar probeerde iedere speler gebruik van te maken. Zeker direct na de bevrijding heerste er een zekere anarchie. Er was geen zicht op de beschikbare bestanden uit de oorlog die informatie over gedeporteerden bevatten. Al snel brak er tussen de diverse partijen een bittere strijd los met als inzet de informatievoorziening over de gedeporteerde joden. De Ministeries van Justitie, Binnenlandse Zaken en Sociale Zaken trachtten ook greep op de situatie te krijgen. Het beleid van Binnenlandse Zaken werd vooral bepaald door de Rijksinspectie voor de Bevolkingsregisters. Jacob Lentz was gestaakt in zijn functie en werd vervolgd in het kader van de Bijzondere Rechtspleging. ijn functie werd waargenomen door N.L.J. van Buttingha Wichers.

De archieven van Lager Westerbork

De vraag was waar zich informatie bevond en wie er aanspraak op kon maken. In ieder geval beschikte men in Westerbork over belangrijke gegevensbestanden, die eerst verdeeld waren over twee instanties: het kamp en de gemeente. Bij de bevrijding op 12 april 1945 werd de administratie van het ‘voormalige Jodenkamp’ Westerbork overgedragen aan het Canadese Leger. Vervolgens droeg deze het over aan het MG en de nieuwe kampcommandant de 1^e Luitenant J.G. Buyvoets stelde op 26 april 1945 een inlichtingenbureau in. Het kamp veranderde echter van functie en naam: het werd gebruikt om vermeende collaborateurs vast te zetten en werd omgedoopt in het Bewarings-en Verblijfskamp Westerbork.¹

Hoewel er nog nauwelijks een overzicht was om welke bestanden het ging, verschilde men wel al snel van mening wat er met die bestanden moest gebeuren. Begin augustus 1945 kondigde de Chef Staf Militair Gezag (CSMG) aan dat de kampadministratie èn de administratie van het Inlichtingenbureau naar het Informatiebureau van het NRK in Den Haag zouden worden overgebracht. Dit vanwege het plan om alle registers van gedeporteerde joden in druk uit te brengen.² Hiermee konden de burgemeester en de kampcommandant zich niet verenigen. De kampcommandant koos niet de lijn van het Militair Gezag, maar stelde zich achter de burgemeester van Westerbork. Deze meende dat het vanwege de authenticiteit van belang was om de gegevens te kunnen controleren aan de hand van de bronnen van de burgerlijke stand en de bevolkingsboekhouding van de gemeente. Bovendien: ‘De historische overweging spreekt ook sterk in het besef, dat van de gemeente Westerbork uit veel voor de kampingezetenen gedaan is en aan dat kamp de naam der gemeente verbonden is.’³ De burgemeester stelde dat de gespecialiseerde kennis van zijn ambtenaren moeilijk over te dragen was. Het Inlichtingenbureau te Westerbork beschikte, behalve over de gegevens van burgerlijke stand en bevolkingsboekhouding, over de volgende bestanden.

213

¹

Digitale onderzoeksgids Oorlogsgetroffenen, http://www.oorlogsgetroffenen.nl/archiefvormer/InliWbrk geraadpleegd op 17 juli 2010.

²

Archief Midden-Drenthe, dossier 80, Inlichtingenbureau, brief Staf M.G. Nr II A 5317/358, Sectie II AC, d.d. 78-1945, de Majoor Mr. R. Prins.

³

Deze bestanden waren ‘tijdelijk’ door de kampcommandant aan de gemeente overgedragen. Ibidem, brief de dato 27 augustus 1945 van de commandant J.G. Buyvoets aan de Militair commissaris van de Provincie Drenthe, de Luit.-Kolonel A.H. Stok.