Huil niet voor de tijd gekomen is

kleuren er niet bij - men kan zich niet voorstellen hoeveel verschillende tinten zwart er nog zijn. Ook een hoed begint raar te doen wanneer men hem elke dag door weer en wind moet dragen zonder paraplu en met uitgespaarde tramritjes.

Doch de vrijheid was licht en blinkend en ik mocht weer helemaal alleen in een kamer zijn, dag en nacht. En hoe was kleine Copperfield er niet aan toe geweest op weg naar tante Trott. Het koelietje lachte me gewoon uit om m’n klerenzorgen en de meisjes van Steinlen hadden het wat hoeden betreft het gemakkelijkst - ze droegen er geen - een hoed staat niet bij een koket schortje met zakjes.

Maar buiten het slijtproces maakte ik met nog meer kennis die eerste roekeloze winter van de vrijheid: er waren aardige mensen. Dit had ik gedurende het Britse tijdperk volkomen vergeten. De Russische blouse kreeg ik van een jonge schilder, die Stenka Rasin zó kon zingen, dat men er de tranen van in de ogen kreeg - iets wat me in de Duitse tijd nogal vlug overkwam als een therapeutische reactie op het Britse tijdperk, waarin ik het huilen verleerd had door een soort van starheids-trance. De blouse was al een beetje afgedragen, doch je leert het grondig af kieskeurig te zijn wanneer je in de winter één dunne zijden jurk bezit met lappen erin van katoen. En konden kleine Copperfield en het koelie-chineesje zich soms de weelde veroorloven van kieskeurig te zijn? Om van de Steinlen-meisjes maar te zwijgen.

De fluwelen baret maakte Elsie, het model met het mooiste haar, voor me uit de paarse lap waar tinnen gerei, sinaasappels en haar rosse haren ‘het zo tegen deden’. Dat was bij een goedige schilderes die eens bij ongeluk zei: ‘Van wie is die vogelver-schrikkershoed?’ Nu, ik kon huilen wanneer ik wilde en zo kwam ik aan die muts. Dus die winter had ik alle reden om tevreden te zijn: de vrijheid, aardige mensen, een Russische blouse en een baret. Herr Siegfried Posanzky repareerde mijn schoenen - ze werden heel zwaar.

Maar op een dag verkochten de bloemenvrouwen op het marktplein wilgekatjes, roze bloesems en bosviooltjes. Over de