Ghetto

je vechten, met letters kun je goochelen. Met letters bewijs je dat groen geel en geel rood is. Met letters.... Dreef David handel? Dreef Salomo handel? Ja ! Getuigt niet Abraham’s dienstknecht dat de Eeuwige zijn heer heeft gezegend met schapen, runderen, zilver, goud, knechten en dienstmaagden, kemelen en ezelen ? Gèèn bezit ? Getuigt Mozes niet van Gad ’s ruime grenzen? Geèn bezit? Met letters.... De géést.... De géést alleen — de jóódsche geest... We gaan niet achteruit. We gaan vóóruit. Stel dat Mozes terug kon komen en God’s wetten opnieuw schrijven — dan zou-die — dan zou-die — wat-ie zou wéten we niet — maar dan zou-die, en dat kun je wel voor zeker aannemen — dan zou-die heel wat ongeschreven kunnen laten wat goed was voor een nomadenvolk dat zich vestigde en niet meer zoo héélemaal goed voor.... voor ’n volk dat vrij

leeft in ’n christenmaatschappij Maar’t lévende,

’t lévende deel — de joodsche geest.... de jóódsche geest  zou die onveranderd — ik zeg onveranderd laten.... En dat is de groote fout, gekje, als leeken snuffelen in wijze boeken. Die zien 't oppervlak, de huid, ’t uiterlijke— en — en — ’t goddelijke voelen ze niet......

Rafaël. Ik voel ’t goddelijke van mijn tijd, ’t goede ’t schoone, ’t slechte.... Ik voel dat elk begrip van God zich verplaatst, élke eeuw anders wordt, anders door — door — hoe zal ’k ’t jullie zeggen? — door ’n maatschappij die zich verandert. Ik voel dat de geest waarvan ü spreekt vast gebonden is aan ons

74