Duczika

TER INLEIDING

In den tijd toen de oude Nederlandsche Tooneelvereeniging het niet langer kon bolwerken en Heijermans dus de tantièmes van de opvoering zijner tooneelstukken moest missen, ging hij naar Berlijn wonen, ten einde daar, met den commerciëelen geest die hem kenmerkte, zelf de vertaling zijner werken in het Duitsch en hun opvoeringen in Duitsche schouwburgen te bevorderen. Hij bleef Falklands naar Holland sturen, werkte als verslaggever in grooten stijl tot het onderzoeken van de toestanden in mijnen en slaaphuizen aan het „Berliner Tageblatt” mee, schreef als Heinz Sperber tooneelfeuilletons in den „Vorwarts” en bouwde zich aldus met harde energie een nieuw materieel bestaan op.

In dien tijd schreef hij ook in „De Nieuwe Gids” zijn Berlijnschen roman „Duczika". Er bleek uit hoe spoedig deze geboren Rotterdammer, die binnen enkele jaren in hart en nieren Amsterdammer geworden was, met zijn wonderlijk aanpassingsvermogen zich in het Berlijnsche leven had ingedacht. Hoe door-en-door Berlijnsch is dit milieu van „schwarmerische", maar tegelijk stevig-zakelijke lieden, op den rand van de Bohème, maar een Duitsche, geen Fransche Bohème. En daarin die Duczika, aan wier vriendelijke wezen de schrijver al de liefde zijner scheppende verbeelding besteedde. Ook in Berlijn had hij menschen gevonden met hun kracht en hun zwakheid, hun aantrekkelijks en aanstootelijks, hun heldhaftigs en hun belachelijks, hun goedhartigheden en hun wreedheden. Hoe verdiepte hij zich in hun gemoedsleven en als hoe echte menschen ontstonden zij voor onze oogen. Maar meest van al de zachtaardige, schuldelooze Duczika, het beminnelijke menschenkind, dat juist om zijn beminnelijkheid zoo smartelijk moest lijden.

In die dagen ging er een gerucht van blijde bewondering om de maandelijksche aflevering, waarin het verhaal van Duczika ons allen steeds weer boeide en aangreep. Maar het gerucht verwoei met den tijd en de schrijver kwam te midden van zijn overstelpende werk om den broode nimmer tot de boekuitgave. Hij had het zoo gaarne gewild en telkens weer, tot in zijn laatste