Zichronot - Herinneringen

te zeggen. Dit doet denken aan kalief ooievaar, die betoverd was en driemaal mutabor moest zeggen om weer kalief te worden. Ja, als ik achteraf nog wel eens aan alles terugdenk, dan moet ik wel tot de conclusie komen, dat er bij ons thuis een echt Joods leven heeft geheerst, dat tot in de kleinste bijzonderheden was geregeld. Te bedenken, dat wij eens een kachel kregen met beeldjes en dat mijn vader die er toen heeft afgeslagen. Dat we eens voor school een poppetje moesten breien, maar het niet mochten afmaken. Dat deed een Jood niet, dat was in strijd met de 10 geboden. Ook liet vader nooit een foto maken. Hij berustte in dit voorschrift gemakkelijk; want als je dood bent kom je toch „aan de sluis”, waar de rommelmarkt werd gehouden, die — zoals uit Multatuli blijkt — familieportretten als courante koopwaar kende.

En dan die meer profane gebruiken, die later populair waren bij de echte familiefeesten. Vooral een ouderwetse jiddisje gassene was een mooi feest. Twee meisjes van ons zijn met twee broers getrouwd en twee van onze jongens met twee zusters. Men lette in die dagen bij het uithuwelijken van zijn kinderen vooral op de goede Joodse familie: de jieches. Hoewel een spottende uitdrukking, die mijn vader gebruikte, me nog in mijn hoofd zit: „Was helft ze sein von a gute Misjpoge, wenn an anem selbst ist kein Broche”.

Zo een bruiloft begon met het ’s morgens naar sjoel gaan van de gosen. Het bruidspaar vastte tot na de goepah, en als je het ongeluk had, dat er die dag veel goppes waren en je laat aan de beurt kwam, rolde je om van de honger. Als men dan in een aparte kamer lekker gegeten had ging men naar de zaal terug receptie houden. De gasten hadden zich in die tijd aan lekkernijen te goed gedaan. Dan werd er een menuet gedanst, onder leiding van een dansmeester. De dames werden dan wel uitgenodigd om met de bruid de menuet te dansen. Ik geloof dat de Oost-Joden dat „mitswedansen” noemen. Het beste voer de dansmeester er bij. Het was toendertijd mode dat alles wat bij de bruiloft hielp fooien kreeg, zelfs de Aufspielerin. Tegen een uur of vier, vijf ging men naar huis om als dinergast opnieuw te verschijnen in ander toilet. De bruid hield haar witte japon aan; haar sluier had ze afgedaan. Dan kwam men in een zaal bijeen en werden de gasten door de ceremoniemeester opgeroepen. Iedere man met zijn vrouw. Als dan de gasten allen op hun plaats waren, kwamen bruidspaar, ouders en ceremoniemeesters binnen, liepen de hele tafel om, en werden door de gasten toegezongen, die daarvoor een bedrukt papier in handen hadden. Bij mij was het als volgt:

33