Zichronot - Herinneringen

thuis gebruikte men wel de uitdrukking: „Söll Pauli leben”, als men iets verzekerde, dat zeker niet waar was.

Veel groter was nog de haat tegen Schwartz, die men wel „ver-schwartzt” noemde. Hij preekte bij voorkeur op Sjabbes en werd zeer gehaat. Nog hoor ik mijn vader vertellen, dat boven een der ingangen van zijn kerk aan de Binnen-Amstel (deze ingang moet zich in de Halvemaansteeg hebben bevonden) de tekst stond: „en het doornbos brandde maar werd niet verteerd”. Hij voegde daaraan steevast toe, doelende op Schwartz: „Und sie werden jou brennen”. Omstreeks de zomer van 1858 werden in de Grote en Neie sjoel op een Vrijdagavond zendelingen-tractaatjes verspreid, door Engelse Christenen. Er is toen een grote ruzie ontstaan, waarbij men de vreemdelingen half dood de sjoel heeft uitgeranseld. Kort daarop heeft op een Zondagavond (1 Augustus 1858) Samuel Kirsch met een dolk een aanslag gepleegd in Salvatori op Schwartz, even nadat deze de preekstoel had beklommen. De zendeling werd niet levensgevaarlijk gewond. De jongen, die onder algemene consternatie de kerk uitvluchtte, werd door een Joodse agent, „Route Pinnie” van Santen, tegen de woedende menigte beschermd en aan de politie overgeleverd.

Commissaris van politie in de Jodenhoek was toen een Jood, de bekende Commissaris Isaac Tobias Philips. Hij was zeer populair bij de Joodse bevolking, die van hem o.a. het verhaal wist te vertellen, dat er eens gedurende het Soekous-feest een niet-Jood had geklaagd over een loofhut, die op palen voor zijn woning stond; dat was de Soeke van Sjimmie Hen, op de hoek van de Jodenbreestraat en Zwanenburgwal, twee huizen van ons af. Philips zou toen laconiek hebben gereageerd: „Uw klacht is juist, ik persoonlijk zal er voor zorg dragen, dat die loofhut binnen acht dagen zal worden verwijderd”. Philips nam ook Samuel Kirsch toen in bescherming ,naar het verhaal, dat ik altijd thuis hoorde.

Hij was niet de enige. Multatuli schreef o.a.:

„En vooral, zegt my waarom gy de christenen niet bestrydt? Hun leer is de vernietiging van de uwe. Of hun God, óf de uwe, is de ware niet. Het kan u bekend zyn dat ik noch voor den een noch voor den ander party trek, doch gy moest hierover anders denken, dunkt me. Het jongetje in den amsterdamschen Jodenhoek dat den prediker Schwartz trachtte te vermoorden is de eenige konsekwente Israëliet, van wien ik sedert jaren gehoord heb. Geen aanhanger van Mozes mag afkeuren dat die knaap iemand wilde uit den weg ruimen, die vertellen kwam dat „de Wet” ontbonden was, en dat men voortaan

25