Het Jonas Daniel Meijerplein

PLEIN ZONDER JODEN

Is er niet het woord van een archaelooog, die zo treffend zei, dat gaten het meest zichtbare deel van historische documentatie vormen. Nu dan, van dit soort documenten zijn wij goed voorzien. Door het bodemloze gat van een volslagen onwezenlijk verleden kijken wij terug naar het moment, waarop eens de geschiedenis begon van een Gemeente, die hier haar centrum had gevestigd. Van de gebouwen waren er nog altijd de grondvesten en de muren, ja, deze zullen nog meer eeuwen trotseren, maar wat rest ons van de mensen, van de Joden, die dit alles zin vol hadden gemaakt?

Plein, Ghetto, Sjoels ... Wij willen toch uiteindelijk slechts de Joden zien.

Van de vroege geschiedenis der Asjkenaziem is zeer weinig bekend, en dit weinige staat geenszins vast. Dit is niet zo verwonderlijk. Een groep Joodse vluchtelingen uit de 17e eeuw naar hier gedreven, moet in het eerste stadium weinig belangstelling hebben opgebracht voor de facta van het ogenblik. Ze zullen al blij genoeg zijn geweest met het redden van het vege lijf. Maar toch is dit nog maar een deel van het probleem.

Voor de Joden der ballingschap was een geschiedbewustzijn, in de zin, waarin moderne mensen dit kennen, onbestaanbaar. Het normatieve Joodse leven schakelde ieder individu in, in de eeuwigheid van een volk, dat slechts één historisch bewustzijn erkende: de opdracht, die het van God op Sinaï had ontvangen. De band met dit einmalige factum was zó inhaerent aan het gereglementeerde Joodse dadenleven, dat men zijn aandacht nimmer schonk, of althans slechts zeer terloops, aan momenten van een toch altijd, naar de normen van een eeuwenlange traditie, onbelangrijke persoonlijke of plaatselijke historie.

De ballingschapsontwikkeling van het Joodse volk kent immers niet een historisch bewustzijn, waarvan een der belangrijkste componenten toch

49