Het Jonas Daniel Meijerplein

OP WEG NAAR HET VERLEDEN

^Niet zonder aarzeling occupeert een Jood zich omstreeks dit jaar 1961 met de historie van de Amsterdamse Jodenhoek. Dat was in 1946, toen wij Het Verdwenen Ghetto publiceerden, geheel anders. Toen waren de wonden nog zo vers, toen was er nog de ongebreidelde nostalgie. In ons allen, Joden van zovele schakering, worstelden gevoelens van velerlei aard. Het verleden was voor altijd verloren, dat beseften we allen. Maar we wilden dit zo graag nog eenmaal ondergaan. We wilden de rekening opmaken, omdat we nauwkeurig wilden weten, wat er precies verdwenen was.

Sindsdien is er in de structuur van het gehele Joodse volk een ingrijpende wijziging ingetreden met het ontstaan van de zelfstandige Joodse staat, onze eigen staat Israël, in het jaar 1948. Naar binnen, maar niet minder naar buiten heeft dit historische feit een ingrijpende caesuur veroorzaakt.

Naar binnen, dit vooral. De Joodse staat hield een grondige opruiming onder de abstracte theorieën over het Joodse vraagstuk. Wat vroeger (en dit geldt speciaal voor Nederland) theoretische denkbeelden schenen, waren plotseling vanzelfsprekende waarheden geworden. De staat en de haar begeleidende vrijheidsoorlog deden een golf van geestdrift ontstaan bij alle Joden. Daar leefden in de Joodse massa’s, ook in Nederland, positieve krachten, die zelfs door het Zionisme (en daaronder begrepen ook het proletarische) nimmer waren onderkend, laat staan gewekt. Een historie van eeuwen klopte en bonsde in harten. Israël! Wie onzer denkt niet nog wel eens aan dat simpele radiobericht, met een Messiaanse inhoud, waarop nagenoeg twintig eeuwen was gewacht. Israël werd de incorporatie van het nationale geweten, doch in een veel bredere zin, dan ooit een nationale Jood vóór 1940 had durven bevroeden. Ver en verder afstanden doorbraken de nationale barrière. „Wie is vandaag de dag geen Zionist?” zeiden eenvoudige Joden op het

17