Waar wij ballingen zijn

oorzaakte handelsstructuur van het joodse volk (‘de meest karakter-looze uitdrukking van de hand ‘De Handel”), besluit de laatste: ‘Daarom......

ontstond in den geest dezer menschen en bleef naleven in den geest van hun nakomelingen: gevoel van onrust en gevoel van saam-hoorigheid.

Onrust.

Is er niet iets onrustigs in den Jood?

Is zijn volk niet als een scheut onrust, geworpen tusschen de gedragingen der overige natiën?

Is er niet iets saamhoorigs in den Jood?

Waarde Zionisten, gij wilt en ik wilde voorheen als gij - van uit dit onrustige, van uit dit saamhoorige, iets universeels doen opbloeien. /Gij ontwaakte Joden, gij bijna zelfbewuste menschen, gij wilt de onrust van uw volk tot Rust stollen in Jeroesjolojem./Gij wilt en dit is uw ideaal, de Joodsche kunst doen uitbloeien tot een universeele./Er is voor mij, waarde vrienden, geen andere univer-seele kunst denkbaar, dan de Socialistische.’

5. Heijermans’ Gbetto, bruto en netto

Voor de bewerking van Gbetto zij verwezen naar Heijermans’ beschouwing Ghetto-Menschen in De Nieuwe Tijd, XI, 1906, pag. 365. De inleidende woorden zijn niet oninteressant.

‘Den 1 iden November 1905 is te Berlijn met eenig kabaal de première van het door mij omgewerkt Ghetto, waaraan bovenstaande nieuwe titel gegeven is, vertoond. De omwerking geschiedde, omdat in den oorspronkelijken vorm de kern niet tot rustige bezin-king was gekomen. In de nieuwe editie, gehouden in den stijl van 1898, is gepoogd hierin te voorzien. Het navolgende vervangt het begin van het tweede bedrijf. Het spreekt vanzelf dat Rafaël ook in de oogen der Berlijners, die een sterk door de censuur mishandeld stuk aanschouwden, een phrase-held blééf.’

186