Waar wij ballingen zijn

1.    Van Teisterbant tot Tsion

J. Meijer, Isaac da Costa’s weg naar het Christendom; Bijdrage tot de geschiedenis der Joodsche problematiek in Nederland, diss. Amsterdam 1941 (herdrukt Amsterdam 1946) en dezelfde, Martelgang of Cirkelgang; Isaac da Costa als Joods romanticus, Paramaribo 1954.

2.    Mozes, Marx of de Muze

Voor de achtergronden (dit geldt ook voor het essay over Heijer-mans) J. Meijer, Tussen Götterdammerung en Morgenrood; Beschouwingen over Joden in Nederland omstreeks 1900, Openbare Les, Amsterdam 1951.

Dit opstel over Van Collem is uitsluitend gebaseerd op onderzoek van de in de tekst aangehaalde bronnen. Onze dank geldt de heren S. Waterman te Muiderberg en B. W. de Jongh, secretaris van de joodse gemeente te Amsterdam, voor een enkele informatie.

3.    Volheid bolde mijn macht

Deze studie over Herman van den Bergh is - vergeleken met de in het september/oktober-nummer van Kentering gepubliceerde -enigermate uitgebreid. Dit geldt speciaal de joodse jeugd, Van den Berghs verhouding tot Marsman, tot zijn vriend M. J. Premsela en zijn gedragingen als fascist. Het omvangrijke materiaal door ons over deze dichter bijeengebracht, wordt in zijn geheel verwerkt in een monografie, die nog dit jaar zal zijn voltooid. De Bijlage wil reeds aandacht vestigen op de wijze, waarop tot nog toe door en over Herman van den Bergh is gefabeld.

183