Zij lieten hun sporen achter

Vreemd zijn de wegen van het joodse bloed, dat zo vaak kruipt waar het niet gaan kan. In 1527 werd te Middelburg een jongen geboren, Marcus Perez, een rechtstreekse afstammeling van schijn-Christenen, wier wieg had gestaan op het Pyrenees Schiereiland, alvorens zij, door Inquisitie en onverdraagzaamheid gedwongen, andere landen moesten opzoeken, waar zij ongestoord, of althans minder gestoord konden leven.

Leven. Hoe? Als schijn-Christenen, als Christenen, als Joden' Of misschien wel als Hervormden? Het vertoeven—als Marranen—op de grens van twee werelden had deze mensen reeds vroeg rijp gemaakt voor het relativeren van geloofswaarheden. Bij hen zou zich eeuw enlang ‘die Spaltung des Bewusstseins’ manifesteren, die stimulerend zou werken op hun natuurlijke neiging tot ketterij.

Drie facetten kenmerken de levenshouding der Marranen gedurende de zestiende eeuw. Zij zijn rijk en vertonen ook naar de kant van cultuur en beschaving de verfijning van geslachten, die eeuwenlang onder uitstekende maatschappelijke omstandigheden hebben geleefd. Dat moge voorop staan. Daarnaast waren het veelal briljante kooplieden, die over de nodige relaties beschikten in een stadium der wereldgeschiedenis (de tijd der ontdekkingsreizen), dat bij uitstek geschikt mocht heten om in de wereldhandel ongeëvenaarde successen te boeken. En tenslotte: hun gespleten bewustzijn stempelde hen tot ideale cosmopolieten, die openstonden voor nieuwe ideeën en vervuld waren van afschuw tegenover vooroordelen, waaronder zij zelf zo sterk hadden geleden.

Uit zulk een milieu stamde onze Middelburgse Marcus, die zich al spoedig bekwaamde tot een voortreffelijk zakenman, die zich met ge-

26