Moeder in Israël - een geschiedenis van het Amsterdamse Asjkenazische jodendom

Eigen erf

BIJ WIJZE VAN INLEIDING

In april van het jaar 1962 was het honderd jaar geleden, dat Dr. Joseph Hirsch Dünner naar Amsterdam kwam om de leiding van het Seminarium op zich te nemen. Voor het Kerkbestuur der Joodse Gemeente van Amsterdam aanleiding zich te bezinnen op de betekenis van het optreden van deze grote Joodse geleerde voor de ontwikkeling van het Jodendom in Nederland, meer speciaal in de hoofdstad. Uit de discussies hierover resulteerde de opdracht tot het samenstellen van dit boek „Moeder i n Israël”, dat wij noemden naar de overoude benaming van de Joodse Gemeente van Amsterdam (zie II Samuel, 20 : 19), „een stad, die een moeder is in Israël”.

De inhoud er van moet niet worden gezien als een geschiedenis van onze kehilla in engere zin. Meer als een historische plaatsbepaling, nodig geworden voor een generatie, die bijna in letterlijke zin met de rug tegen de Joodse muur is geplaatst. Onze jongeren hebben na de wrede oorlogsjaren geen behoefte aan een geschiedbeschouwing, die zich alleen zou richten naar een verleden, dat onherroepelijk voorbij is. Zij weten zich gestuwd in de richting van een grijpbare, nabije toekomst. Maar dat deze mede, ja vooral moet worden gezien van uit een eigen verleden, dat met deze toekomst onverbrekelijk verbonden is, willen wij nadrukkelijk betogen.

Het nieuwe Israël bindt ons allen! Maar voor een bij uitstek historisch denkend volk als het Joodse verplicht de confrontatie met deze boeiende werkelijkheid tot een gedurige oriëntatie op de bronnen van ons denken, voelen en leven. Goed gezien is de nieuwste Joodse historie niet anders dan een fase — wellicht de beslissende — in een eeuwenlange geschiedenis, waarvan intussen een belangrijk deel beleefd werd in de kehilloth van de diaspora, en onder deze ook onze kehilla van Amsterdam. „Ufer nur sind wir...” Door ons heen stroomt de Joodse eeuwigheid!

Van dit gezichtspunt uit werd dit boek geschreven. Moge het worden gelezen en begrepen door een generatie, die vooral in de normaliserende sfeer van het huidige tijdgewricht nooit mag vergeten, dat onze natie een zeer speciale is en blijft! Een „eigen erf”, dat wij moeten behoeden voor de nu pas extra-gevaarlijke invloeden der assimilatie.

Wij moeten onze ogen durven openen voor de eigenaardigheid, dat de invloed van een al te „gewoon” nationalisme, de assimilerende factor bij uitnemendheid kan worden. En hieruit de conclusie durven trekken, dat een onverzwakt handhaven van de zuivere Joodse voorwaarden, die eens het Joods nationalisme (het Zionisme) ons stelde, van ons moet

7