Tolk van 't olle volk

14

DE JOOD IN HET GRUNNEGERS

Is deze inbreng dus al qua talis gering - anders staat het met het aandeel dat wordt opgeëist door het verschijnsel-jood, zoals zich dat kleurrijk voordoet in onze volkstaal. Het dialect van een overwegend agrarische plattelandsbevolking, die gedurende eeuwen met rondtrekkendé en later hier zich vestigende, handel drijvende joden werd geconfronteerd. Ik laat hier theoretische bespiegelingen liever achterwege en geef terstond het woord aan het levende materiaal, dat ik op dit stuk gedurende jaren heb bijeengebracht. Met het Nieuw Groninger Woordenboek als uitgangspunt .

Inderdaad slechts als uitgangspunt. Want ik wilde meer. Ik wilde namelijk vastleggen wat zich in mijn geheugen heeft geconsolideerd als het joods-Groningse taal-eigen, waarin ik ben opgegroeid. Een persoonlijke neerslag beoogde ik van alle taal-indrukken, die mijn jeugd hebben gekleurd en waaruit - naar verhouding zeer laat - ook mijn dialect-poëzie is voortgekomen. Bovenal mijn balladen.

Tussen Wet en Wad (misschien komt dat boek toch nog eens van de pers!) voltrok zich het essentiële eerste hoofdstuk van mijn leven.

Folklore

Geheel in de stijl van onze standaard-dictionaire heb ik mij niet beperkt tot de lexicografie. "Ter Laan is heel wat meer dan een woordenboek alleen," schreef Siemon Reker in Toal en Taiken, 1983. In deze geest heb ik vooral ook aandacht besteed aan joodse folklore. Daarover bestaat ten onzent feitelijk geen literatuur. En dat is in dit tijdsgewricht hoogst betreurenswaardig. Via de lemmata van mijn aanhangsel zocht ik gelegenheid gebruiken op te tekenen, symbolen te registreren, die misschien in een iets later stadium verloren zouden gaan. Ik heb mijn grenzen ruim getrokken. In de roemte is 't goud te weezn.

GEBRUIKTE AFKORTINGEN

TL = Woordenboek van Ter Laan, eerste druk.

VP = Voorzanger en Polak Het Joodsch in Nederland, 1915. BJ = Beem Jerosche, 1959; BR = Beem Resten van een taal, 1967.

VAAK AANGEHAALDE LITERATUUR

Jongeling/Brilleman Joodse begraafplaatsen, 1977 {Jongeling/Brilleman) . T. Potjewijd Leven en werken in Winschoten, 1977 (Potjewijd) . Jaap Bottema Ze waren onder ons, 1980 (Bottema).

SPELLING

Bij de spelling van Hebreeuws/Jiddisje termen heb ik me de vrijheid veroorloofd geen verschil te maken tussen G en CH.