Van Israelieten tot Israeliers

tot stand gebracht: de nauwe verbinding van de modernste elementen van het Jodendom met de meest conservatieve. Dat dit geschied is zonder dat van enige zijde onwaardige concessies zijn gedaan of offers van het verstand werden gebracht, is een bewijs te meer, als hiervoor nog bewijs nodig is, van het feit dat de Joden een volk vormen. Zulk een samengaan is alleen mogelijk met als grondslag de natie.”

Sinds het moment waarop Herzl gegrepen werd door de nationale Joodse gedachte wijdde hij daaraan al zijn talenten en krachten. De Zionistencongressen - in feite het eerste nationaal-Joodse parlement - volgden elkander regelmatig op. In 1899, bij het Haagse Vredescongres, wekte Herzl bij de leidende politieke figuren belangstelling voor het Zionisme. Onderhandelin-gen met sultan Abdul Hamid werden geopend. Om een “charter” te krijgen was anderhalf miljoen pond sterling nodig, die Herzl — slechts matig gesteund door Joodse bankiers, de Haagse bankier Jacobus Kann vormde een uitzondering — niet bij elkander kon krijgen.

In Londen kwam hij in aanraking met Engelse staatslieden als Chamber-lain, die hem wilden helpen bij de kolonisatie van Joden op Engels gebied. Er werd gedacht aan het Sinaïschiereiland en El Arisch. Toen een commissie van deskundigen hierover ongunstig rapporteerde, stelde Chamberlain Oeganda voor als kolonisatiegebied voor het volk van Israël. Wij schrijven dan 1903. De onbeschrijfelijke toestanden bij het Oosteuropese Jodendom (de pogroms van Kischinew doen een rilling gaan over de gehele wereld) dreven de Weense journalist tot uiterste krachtsinspanning. Het zesde congres te Bazel verwierp echter ieder plan dat het Joodse volk zou kunnen af leiden van zijn oude stamland. Het waren de Russische Joden, die het meest onder het Joodse lot gebukt gingen, die het felst deze voorlopige oplossingen bestreden. Bij hen leefde de nationaal-Joodse idee nog in haar meest gave vorm. Herzl leerde de oerkracht kennen van het volk welks toekomst hij in handen had genomen. Hij, die zelf door intuïtie moest aanvullen wat hem aan wezenlijke kennis van Joodse waarden en gevoelens ontbrak, begon het diepste wezen van de Joodse volkskracht te peilen. Het grootste van deze West-europese conceptie was immers, dat uiteindelijk het verstandelijke Zionisme van het Westen synthetisch zou moeten samengroeien met de levende Joodse gedachten van de Oosteuropese massa’s, die zo heel veel dieper verbonden waren gebleven met een zeer nabij Zion, dat voor Herzl niet meer dan een visionair toekomstbeeld uitmaakte.

Wij raken hier terstond een der meest wezenlijke vraagstukken van de nieuwe beweging. Herzls in wezen bovenal reactieve conceptie (“Der Feind macht uns zum Volk”) appelleerde aan het verstand van Westeurope-se intellectuelen; wat er aan waarden leefde in het Oosten had hem vooral het Oeganda-conflict geleerd. Helder inzicht in de ontwikkeling van het Jo

53