Rationalisme, Romantiek, Risjes

-59-

Byron: HEBREW MELODIES

Deze poëzie werd geschreven "at the request of my friend, the Hon.

Douglas Kinnaird, for a Select ion of Hebrew Melodies, and have been published, with the music, arranged by Mr. Braham and Mr. Nathan." Gedateerd dit ADVERTISEMENT, January, 1815.

De gedichten bleken al spoedig een ware inspiratiebron voor vele negen-tiende-eeuwse poëten, ook in Nederland. Nicolaas Beets vertaalde ze onder de titel JOODSCHE ZANGEN en leverde daarmee een bijdrage tot het fenomeen jood in onze Nederlandse literatuur. Het abstracte FENOMEEN wel te verstaan. Want wat Beets via Byron inspireerde, dat kon in de diligence zo maar wijken voor een jodin van vlees en bloed, die ondanks haar Oosterse edelsteen-facetten niet zonder conventionele risjes-trekjes wordt afgeschilderd. Ofwel voor de TANDENJOOD, die dan later werd gefatsoeneerd.

Maar hoe dan ook, in bewerkingen naar Byron kon van enige ontsporing geen sprake zijn. Zulke innige poëzie sprak dan ook tot joden als Heine en Isaac da Costa, die daarin de innerlijke steun vonden voor hun positieve, romantische joodse attitude, waarmee ze - gedoopt, maar nochtans "nationale" joden - zich eigenlijk niet goed raad wisten. Noch bij de christenen, die hen bij voortduring confronteerden met het blijkbaar onoplosbare probleem. En evenmin bij joden, die hen hadden afgeschreven.

Da Costa "volgde vrij" een fragment van Byrons CAIN, doorvlochten deze tekst met oorspronkelijke reien, waarvan er een - de laatste ("Wegen Gods! hoe duister zijt gij...") - tot in kerkelijke gezangboeken doordrong. Aspecten van "joodse" romantiek komen terloops uit de grondverf.

En om tot de kern der jodenheid te komen: CAIN werd in onze eeuw door de dichter Tschernichowski in het modern Hebreeuws vertaald. Eerder vertaalde de erudiet S» Mandelkern de Hebrew Melodies in een 19© eeuws Has-kala-Hebreeuws (Leipzig, 1890) dat welluidend klinkt en de sfeer van het origineel voortreffelijk doet uitkomen.

Dat kan men zonder meer niet getuigen van Beets' Nederlandse "overzettingen", waaraan de dichter jarenlang heeft geploeterd. Na in 1835 en 1837 roet eerste proeven te hebben gedebuteerd, volgde in 1848 een gezamenlijke herdruk van alle NAVOLGINGEN VAN LORD BYRON. De bewerker vatte zijn taak niet licht op:

"Bij de vergelijking dezer nieuwe uitgave met de vroegere (1835» 1837) zal het misschien dezen of genen eenigszins verwonderen, dat ik nog heden zooveel moeite heb willen ten koste leggen aan de herziening van een arbeid, dien ik zeker verre zou zijn van nog te willen opzetten. Doch deze moeite, die men zich intusschen niet al te groot moet voorstellen, is mij eensdeels uitspanning en spelende oefening van den geest geweest, andersdeels beschouwde ik ze als een soort van letterkundige plicht, 't Scheen mij niet geoorloofd het werk van voor veertien, vijftien jaren nu door mijn handen te laten gaan zonder wegneming dier gebreken, die ik er al te duidelijk in zag, of zonder althans een poging aan te wenden om de schade te verkleinen, die erge misslagen en gebrekkige, versificatie aan de eer van het oorspronkelijke en aan de eer der Hollandsche taal hadden toegebracht; zonder, in een woord, het tot dien trajj van volkomenheid te brengen, waartoe ik mij in staat gevoelde."