Het verdwenen Ghetto

En de huistelefoon, waar we door schreeuwden.

Nog hoger op. Twee trappen. Studiezaal. Lange rijen kasten. De fraaie boekerij. Links aan de wand de prachtige glazenkast van J. D. Wijnkoop. Met uitgelezen keur uit diens onovertroffen verzameling. Hier doemen te veel reminicenties op.

Want als wij ons moeten realiseren, niet meer door dit gebouw te kunnen gaan, omdat het —- aan zijn bestemming onttrokken — voor ons verloren is, dan is herinnering dikwerf te droef. En met U lees ik:

„N. J. van Doesburg —

Toneel-, Feest- en Tentoonstellingsdecoraties. .. .”

1740—1940. Het tweehonderdjarig bestaan van dit cultuurinsti-tuut toch viel samen met de ineenstorting onzer gemeenschap. In onze historie zijn deze twee eeuwen van een ontzaglijke betekenis geweest. Weggevaagd is Ets Haim — door de hoge golven van het Galoeth. Doch zeer zeker zullen ook hare tradities gevoegd worden bij de verdiensten van Israël, op de dag van uiteindelijke verlossing.

Toen in de middendagen van Pesach 1755 Arjeih Leib zijn einde voelde naderen (hij was omstreeks 65 jaar oud) riep hij de Parnas-siem tot zich, hen verzoekende zorg te dragen voor de vrede in de gemeente en de instandhouding van het „Beis ha’Midrosj” Enkele dagen later — op de 7e avond van Pesach — legde hij zijn leven in de handen der Eeuwigheid. En de kroniekschrijver berichtte:

„In de nacht waarvan gezegd wordt het lied zal er klinken. ... is onze reiendans omgeslagen tot rouw en geween — Arjeih Leib ging heen en geheel Israël liet hij het leven na. Zijn goede daden mogen ons beschermen en de komst van onze Masjieach bespoedigen in onze dagen.” ¹)

Rebbe Jokef

Aan de overkant (no. 124) woonde eens Jacob Mozes Content, kortweg Rebbe Jokef genoemd. Als hij — met zijn enigszins gebogen gestalte — door de Jodenhoek ging en even staan bleef om aan zijn snuifdoos te ruiken, gebeurde het zelden, dat hij niet werd aangesproken.

„Rebbe waas doe?” Zijn antwoord: „Wann ich es niet soll wissen, bin ich kein rebbe”. Zie daar, in een notedop, ’smans biografie.

Hij „stond’ in de Uilenburgerstraat-sjoel. Gijntjes van hem waren legio. Wie zal ze ooit verzamelen?

Een „posje” komt op Grote Verzoendag ter Synagoge. In de middaguren. Hij bladert in zijn Machzor. Rebbe Jokef: „Wat U

87

¹

D Sluys in Vrijdagavond VII, pag. 36.