Het verdwenen Ghetto

Stroomarkt-Sjoel, die in de achttiende eeuw gebouwd werd.¹) De naam Sleeperssteegje herinnerde aan een paardenstal, die ter plaatse gevestigd was. In mijn Seminaristen-tijd ben ik er met de heer S. Sohlberg nog wel eens geweest. Toen zag de sjoel (boven) er reeds tamelijk vervallen uit. Beneden was een Metaheir-huis. Van de vroege eeuwen was er niets meer te bespeuren. Mag ik U daarheen begeleiden?

25 Januari 1648 werd het plan opgevat het hoekhuis Houtgracht-Sleeperssteegje aan te kopen, benevens het pakhuis daarachter en een drietal huisjes in de steeg, teneinde daar een tweede synagoge annex vleeshal en andere bijgebouwen te vestigen. De energieke Parnes Eleazer Mozes van Worms (toen 30 jaar oud) schijnt daarbij een rol van betekenis te hebben gespeeld. Reeds op de 31ste van dezelfde maand worden „drie huizen op ’t erf gelegen op Vloijenburg op de Nieuwe Houtgracht over de Joden Kerk” aanbesteed, waarbij „bijzonderlijk is afgesproken, dat op de Zaterdag op ’t erf en werk niet zal worden getimmerd noch gemetseld. ...”

Van het geprojecteerde plan is niet veel gekomen. Slechts het be-nedenstuk van het pakhuis blijkt later als sjoel in gebruik genomen.

Onder invloed van een protest der Christelijke buren hebben n.1. „Burgemeesteren in dato 29 Juni 1648” de bouw van een synagoge verboden. Dat naderhand de houding der autoriteiten zich ten gunste wijzigde blijkt uit een bezoek van Burgemeesters en Schepenen op 29 October 1648 op deze plaats. Tot de toen aanwezige gasten, die we in gedachten over het plein zien schrijden, behoorde de „burger-koning” Andries Bicker en de schepen Frans Banning Cock, die door Rembrandt in zijn Nachtwacht de onsterfelijkheid verwierf. ⁴)

No. 10

In de 19e eeuw kende het Waterlooplein vele sjoelen. Aan deze kant, op No. 10, stond eertijds die van de chewre „Rino oe Te-fillo”. ²) Thans is er een pakhuis. Het interieur is (evenals dat van de Stroomarkt-sjoel) enigermate behouden. Boven een keur van tweede-hands meubelen rijst een statige vrouwengalerij ietwat grillig op. Ook het uiterlijk van het gebouw — met het jaartal 5642-1882 — doet nog de voormalige bestemming ervan vermoeden. Wij wandelen echter niet zover — want voordien draai ik met U links af — de Korte Houtstraat in.

30

¹

) Zie voor het hier volgende: A. M. Vaz Dias: Nieuwe Bijdragen t.d. geschiedenis d.A. Hoogduitsch-Joodsche Gemeente in Bijdragen en Med. Genootschap v. J. W. VI.

²

) E. S. Hen: Iets over huis- en chewresjoelen in Amsterdam. Deze sjoel werd later naar de Nieuwe Kerkstraat verplaatst.