Geschiedenis der Portugeesche Joden te Amsterdam 1593-1925

55

kwamen conflicten, zooals de machthebbers met zijn collega Menasse ben Israël hadden gehad. Éénmaal heeft hij zelfs op eigen gezag Parriassim aangesteld, toen men het in 1683, tengevolge van oneenigheid, niet over de keuze eens kon worden! Bij die gelegenheid stelde hij Jacob Abendana de Britto, Isaac Levi Ximenes en Mordechai Franco Mendez als Parnassim aan.

Aboab, evenals Menasse ben Israël en hun bekendste jongere tijdgenooten in Amsterdam, waren aanhangers der mystieke leer (Kabbala), aan welker waarheid en goddelijken oorsprong zij niet twijfelden. Deze leer met haar denkbeelden omtrent het ontstaan der ziel, de zielsverhuizing, de verlossing en wonderdoenerij had zich als de ware kern des Jodendoms ingeburgerd bij de Sephardische Joden in Amsterdam, die van het Jodendom der traditie waren losgemaakt: de wetenschap der 17e eeuw ontmoette hier een godsdienstvorm uit de 15e eeuw. Hieruit moest bijna vanzelf een geestelijke kamp ontstaan, gelijk wij boven, bij het ontstaan der derde Gemeente, reeds gezien hebben en die in den persoon van Uriel da Costa zijn toppunt bereikte.

Uriel (als Christen: Gabriel) da Costa was omstreeks 1685 in Oporto (Portugal) geboren. Hij studeerde kanoniek recht van 1604—1608 aan de Jezuïten-Universiteit te Coimbra en werd als 25-jarige jonge man tot schatmeester eener Domkerk in zijn vaderstad benoemd. Zijn familie was reeds zóó ver geassimileerd, dat zijn ouders geloovige Katholieken waren en hun Joodsche afstamming geheel vergeten hadden. Vóór zijn benoeming was hij echter reeds begonnen 'te twijfelen aan het Christelijk dogma van het zieleheil: de angst voor de eeuwige verdoemenis ondermijnde in hem het geloof in de Katholieke leer. Hij bestudeerde ijverig den Pentateuch en de Propheten en vormde zich een voorstelling van het Jodendom, dat zijn kracht vond in de vervulling der Wet, en dat hem zou bevrijden van alle gevaren, waarmede de strenge eischen van het Christendom de ziel bedreigden. Hij ging tot het Jodendom over, waartoe hij ook zijn moeder, Sara, zijn vier broeders Aron, Mordechai, Abraham en Joseph en zijn zuster overhaalde (zijn vader, Bento da Costa, was reeds