De joden in Amsterdam

betreft het nakomen van de Joodse tradities in de opeenvolgende generaties, willen wij nu vaststellen wat onze gegevens naar voren brengen over het specifieke Joodse gedrag bij de Joden in Amsterdam.

Hierbij valt op de enorme afbraak van de specifieke Joodse gebruiken. Niet alleen verdwijnt de Joodse „way of life”; wanneer wij de vorige generatie vergelijken met de huidige, en die weer met de volgende, zien wij ook dat de specifiek niet-Joodse gebruiken duidelijk aan de winnende hand zijn. Men stelle b.v. de Chanoekahlichten tegenover de kerstboom¹, de Vrijdagavondmaaltijd tegenover de kerstmaaltijd en vergelijke dan de rubrieken waar de ouders, dus de vorige generatie, het gebruik niet volgden en de huidige generatie wel. Wij hebben er reeds op gewezen dat het effect enigszins is versterkt, maar het verschijnsel van het verdwijnen van het typisch Joods gedragspatroon op zichzelf wordt bij dit tegenover elkaar stellen van Joodse en niet-Joodse gebruiken duidelijk aangetoond. In mindere mate zien wij hetzelfde beeld bij de vergelijking tussen de geïnterviewden en hun kinderen. Dat dit hier in mindere mate het geval is moet onder meer worden toegeschreven aan de kleinere getallen die wij voor deze vergelijking ter beschikking hadden; en zeker ook aan de in het begin van dit hoofdstuk aangeduide kracht die optreedt in gezinnen met kleine kinderen.

Wij vergelijken nu de Chanoekahlichten tegenover de kerstboom; In percentages ziet men:

Tabel 8. Chanoekahlichten (vraag 23) kerstboom (vraag 34)

Chanoekahlichten

Kerstboom

wel

niet

wel niet

ouders

45%

55%

10% 90%

geïnterviewden

21%

79%

22% 78%

volwassen kinderen

27%

73%

4 5% 55%

62

¹

In Nederland is de kerstboom, behalve bij de Joden ook bij vele Calvinisten discutabel als heidens symbool. (In een van de geïnterviewde gezinnen was geen kerstboom vanwege de gereformeerde echtgenote). Ook al omdat het cadeaufeest in Nederland Sint Nicolaas is wordt hier te lande veel meer nadruk op de religieuze aspecten van het kerstfeest gelegd dan b.v. in Frankrijk of in de Verenigde Staten.