Als de dag van gisteren ...

een wilde vooraan staan. De ploegbazen, aan de andere kant van het hek, pikten uit die wriemelende hoop mensen, de werklui, die ze die dag konden gebruiken. Die werden één voor één door het hek binnengelaten; de rest bleef nog even in de verlatenheid van de kade namokken, en sjouwde dan maar weer naar huis. De losse werklui werden 'bestoken'; zo heette dat. Enig systeem of regel bestond niet. De ploegbazen handelden volkomen willekeurig. Ze hadden hun favorieten. De werklui, die niet bij hen in de pas stonden, konden, wat hun betreft, doodgaan van de honger.

Wanneer zo'n ploegbaas de pik op je had, viel alleen maar op werk te rekenen als het in de haven smoordruk was. Dan kón zo'n tyran je eenvoudig niet buiten het hek laten staan. Maar hoe zelden kwamen perioden van veel werk voor! Soms gingen vier of vijf weken voorbij, voordat er een paar boten tegelijk in de haven lagen, die in haastwerk gelost moesten worden. Dan werkte Jonas eerst in de dagploeg. En daarna liet hij zich onder een valse naam voor de nachtploeg besteken. Soms bofte hij; dan kon hij er, weer onder een andere naam, nog een dagploeg, een derde, bij pikken.

Als hij zo langer dan een etmaal dat beulenwerk onder de balen van vijftig kilo had gedaan, en hij nokte eindelijk af, dan waggelde hij als een kreupele van de kade terug naar de Markensteeg. Maar voordat hij de steeg inschoof, kocht hij eerst bij Meijer, de pekelvleesslager op de Joden Breestraat, een ons vette worst, in dunne plakjes gesneden. Dat was het feestmaal. Wanneer men echter alle uren bij elkander telde, kwam men tot de slotsom, dat Jonas minstens tien maanden van het jaar zonder werk liep. Ondersteuning voor werklozen had in die dagen de bijsmaak van bemoeizucht, die zich als liefdadigheid ver-

160