Kippesoep was ondenkbaar zonder saffraan

een koe gebracht. Die had hij dan door de week gekocht en het beest werd zo lang op stal gezet om op maandagmorgen te worden geslacht. Hij mocht op Sjabbat die koe natuurlijk niet betalen, maar dan lag het geld op de schoorsteen klaar, zodat de boer dat zo kon pakken. Wat dat voor verschil maakt weet ik niet; zij zagen het misschien wel. Ze waren vroom op hun manier. Ik denk daar met weinig vreugde aan terug.

De verhouding met de niet-joden was in Rumpt bijzonder goed. We waren bijvoorbeeld met een stel vrienden die veel samen uitgingen. Dan was er in dit dorp kermis, dan in dat dorp, en daar gingen wij natuurlijk heen. In die groep waren ook protestantse en katholieke jongens. Dat verdroeg zich heel goed. Zö goed dat als ik bijvoorbeeld eens met een katholiek meisje uit ging ik van een katholieke vriend een rozenkrans kreeg. Die had ik dan in mijn zak, daar rammelde ik eens mee en dan zat het wel goed. We namen elkaar ook in de maling. Zo waren we bijvoorbeeld een keer op een kermis ... ik had al een knap meisje, maar mijn neef had nog niets naar zijn zin kunnen vinden en dacht: ,,Ik moet dat grietje waar Ben mee gaat.” Wat doet dat schoffie: hij zegt tegen dat meisje:, Je moet niet met hem uitgaan, want dat is een jood.” Toen ging ze niet met mij uit, maar met hem. Ze wist natuurlijk niet dat hij ook een jood was. We namen elkaar zulke dingen niet kwalijk, we haalden dergelijke dingen wel meer uit.

Bijvoorbeeld: een van die vrienden had afgesproken met een meisje, maar om een of andere reden kon hij niet. Dan moest ik tegen dat meisje zeggen dat hij niet kon komen - toen had je allemaal nog geen telefoon en ik kon er met de auto gemakkelijk komen - en dan ging ik met dat meisje uit. Dat was helemaal geen punt.

Dat groepje had het allemaal economisch gezien goed. Er zat een veehandelaar bij, een flinke boerenzoon, een onderwijzer, allemaal mensen die het werkelijk goed hadden. Terwijl de rest van de bevolking heel arm was. Het waren prulleboer-

Stadsgezicht van Rumpt (linksboven) en het nog bestaand ouderlijk huis (linksonder).