Tolk van 't olle volk

64

VEURLOPEG OFSCHAAID

Aan de voorgeschiedenis van Voorzanger en Polak heb ik aandacht besteed in Tussentijdse verantwoording/Een Zionistische Enquête uit 1916, DIASPO-RADE/Een reeks alternatieve joodse cahiers X, Heemstede 1982 in eigen beheer. De in de tekst genoemde aanval van Jac. van Ginneken S.J. was oorzaak van rumor in joodse kringen. Het ongeveer gelijktijdige verschijnen van Bet Joodsch in Nederland zou daarmee te maken kunnen hebben. Hoe kort ligt dit alles overigens nog achter mij; persoonlijk bedoel ik.

Uit eigen historia hesterna vermeld ik, dat mijn onderwijzeres uit de eerste klas van de Lagere School in de Engelsestraat te Winschoten anno 1918 de jongste dochter van deze Voorzanger was. Teska geheten, geboren 1866 uit het tweede huwelijk van haar vader. Zij gedroeg zich tegenover ons, joodse kinderen, uitermate gereserveerd. Van enige binding met het jodendom, laat staan het gebruik van een enkel vertrouwelijk woordje dat haar afkomst maar zou kunnen verraden, was geen sprake. Zo was ze kennelijk niet opgevoed. Ook het Grunnegers was zij trouwens niet machtig.

Als ik haar in de winter op vrijdagmiddag ("half vier sjabbes") omstreeks 3 uur verlof vroeg naar huis te mogen gaan, betrok haar gezicht, maar ze protesteerde niet. Dat verbood haar een liberale, Nederlandse tolerantie. Zijzelf leëfde volstrekt on-joods, "klokvrij" zoals dat heette en ging zelfs op Grote Verzoendag naar school.

Tot slot: dit CAHIER is slechts van voorlopige aard. Het bevat ongeveer de helft van het materiaal dat ik bijeenbracht. Ik beschouw het dan ook als het begin van een latere, definitieve samenvatting.

Het Symposium over de Mediene leek mij een ongezochte gelegenheid met deze publicatie voor het voetlicht te komen.

Opmerkingen en aanvullingen worden gaarne ingewacht.

Dij gain "roadn" hebn wil, kin gain woagn kriegn.

ERRATA SUPPLEMENT

Pag. 42. S.v. LEWAJE aanvullen achter het lemma: Oneig. gebruikt voor het afscheid nemen van Koningin Sabbat. Vgl. Heine^fs Prinzessin Sabbath.

Pag. 47. S.v. NACHTLAJENEN aanvullen bij Deut. 6:4. De verwijzing naar SJEMA moet vervallen.