Van Israelieten tot Israeliers

5. DE NATIONALE GEDACHTE

Voor de Weense krant Die Neue Freie Presse zou de Joodse journalist Theo-dor Herzl het proces verslaan. Hij kwam in feite van de uiterste periferie der Joodse groep. Misschien was het wel daardoor dat de gevoelige, literair-be-gaafde schrijver het wezen van het Joodse vraagstuk eensklaps doorzag. Wat deed het ertoe of Dreyfus schuldig dan wel onschuldig was; hij was een Jood! Dit bepaalde de stemmingen en de instincten tegen het slachtoffer. Door alle emancipatiemuren heen zag Herzl plotseling de muren van het Ghetto, die slechts op papier waren gevallen. Nog altijd stond het eeuwige volk apart in de wereld, tegenover al zijn vijanden.

Het was dit antisemitisme dat Herzl zijn formulering in de pen gaf: “Der Feind macht uns zum Volk.” Hij herkende met één oogopslag wat eigenlijk zó simpel is, dat men zich afvraagt waarom het zo lang moest duren tot het Joodse nationalisme in moderne formuleringen en categorieën werd samengevat.

Overal ter wereld waren de Joden tot nog toe minderheden geweest. Waarom zouden zij niet weer een meerderheid worden in hun eigen land? In zijn simpele brochure Der Judenstaat schrijft hij het zo eenvoudig neer: “De gedachte die ik in dit geschrift vastleg, is eeuwenoud: het herstel van de Joodse staat. De wereld weergalmt van geschreeuw tegen de Joden en dit wekt de gedachte, die ingesluimerd was. Ik heb niets gevonden, dit moet men zich voor alles en bij ieder punt mijner uiteenzetting duidelijk voor ogen houden. Noch de historisch gegroeide toestanden bij de Joden, noch de middelen ter genezing heb ik uitgevonden. Het materiaal voor het gebouw dat ik ontwerp is in werkelijkheid voorhanden; het is met de hand te grijpen, een ieder kan zich ervan overtuigen. Wil men dus deze poging tot een oplossing van het Joodse vraagstuk met één woord kenschetsen, dan spreke men niet van een “fantasie”, doch hoogstens van een “combinatie”.”

Het grote en imponerende van Herzl blijft, dat hij op de meest eenvoudige wijze eeuwige waarheden heeft kunnen terugvinden en ze zó heeft kunnen inkleden dat zij het onvervalste merk van oud-Joodse waarheden droegen, doch tegelijkertijd zó nieuw en ongekend klonken, dat ze frisse leuzen konden worden voor een nationale beweging, die Zionisme heette, waaronder wij verstaan het nationale streven van het Joodse volk om terug te keren naar Zion, de heuvel te Jeruzalem, waarop eens de tempel stond.

In 1897 vond te Bazel het eerste Zionistencongres plaats, waar Herzl de

51