Het verdwenen Ghetto

Sybrandt Cornelis. Vóór de tafel staan de banketbakker Jan Chiwart Suykert en José Pinto. Chiwart verhuurt „de packhuis staende binnen den stede op Vlooijenburg, achter het huis van genoemde Chiwart op de Breedestr. waarin Manuel Gomes woont, om het selve te gebruiken, ’t zij tot pakhuis, Synagoge voor de Hebreeuw-sche natie, scholen of in zoodanige andere manier als de voornoemde buurman believen en goeddunken zal”.

Tot 1639 was deze „schuilkerk” in gebruik bij Beth Jisraeel. Toen in dat jaar n.1. eindelijk de Uniao (vereniging) der drie gemeenten tot stand kwam werd door Beth Jahacob het huis Antwerpen verkocht, terwijl de Verenigde Gemeente (Talmud Tora, zoals zij zich tot de huidige dag is blijven noemen) besloot het pakhuis te verbouwen tot een bedehuis voor alle Amsterdamse Sefardiem.

In deze Esnoga speelde zich historie af. Werd de ban uitgesproken over ITriel da Costa en Baruch d’Espinosa. Werd in 1642 Frede-rik Hendrik ontvangen, in gezelschap van zijn zoon Willem en Koningin Henriette Maria, gemalin van Karei I. Menasseh sprak de vorstelijke gasten toe.

Hier danste men in 1666 met de Sifré Thora langs de waterkant. Hier bespraken kooplieden van wereldformaat actuele vraagstukken van V.O.C. en Wisselbank. Hier klopte het hart der Joodse wereld. Hier kwam Rembrandt om de sjoel te tekenen. ^ls)

Een reiziger uit 1636 ontmoet er Menasseh.

„Ik sprak hem aan en onderhield mij aanvankelijk met hem. „Toen hij echter door een gesprek met dames uit Utrecht in he-„slag werd genomen, ging ik, daar ik nogal gehaast was, verder „en bekeek ondertussen de Synagoge. Deze is overal met pa-„nelen versierd, waarop planten, bomen en Hebreeuwse spreuken „zijn geschilderd, maar geen levende wezens, niet eens een vlieg „of een worm.

„De Joodse vrouwen zien er zo helder en deftig uit, als welke „andere vrouwen ook in de stad. Een verschil tonen haar ogen. „Want de Portugese vrouwen hebben zeer donkere, de Hollandse „blauwe of grijze ogen. Nergens leven de Joden, naar hun eigen „zeggen, zo vrij als in Amsterdam . . ..” ¹⁴)

De verdere geschiedenis van dit gebouw vertoont ons een bont laken van velerlei lotgevallen. Van de latere eigenaren noem ik Mozes de Chaves — Luzzatto’s weldoener — die het in 1742 kocht. In de loop der eeuwen ontwikkelde het zich tot „Het Joodse Bruiloftshuis”, waar familiefeesten werden gehouden, „Bar Mitswah” ’s

25