Van Israëlieten tot Israëliërs

Er was toen wel veel liefde voor een abstract Zion nodig om zo sterk te kunnen geloven aan een concreet Joods land als deze ziener in zijn brieven. Het Suez-kanaal was nog niet gereed. Maar zelfs voordat men een schop in de grond stak geloofde Hess aan de toekomst van het Nabije Oosten.

"Zoals men eens in het Westen een weg naar Indië zocht en een nieuwe wereld vond, zo zal men eens op de weg, die vandaag de dag in het Oosten wordt gebaand naar Indië en China, ons verloren vaderland terugvinden. Of twijfelt u er nog aan, dat Frankrijk de Joden de hand zal bieden, nodig voor het vestigen van koloniën, die van Suez tot Jeruzalem en van de oevers van de Jordaan tot aan de kusten van de Middellandse Zee hun net zullen uitbreiden?"

Wat hij heeft voorspeld en wat eenmaal werkelijkheid werd, is alweer in de verleden tijd opgegaan. Hess zag nog scherper. Hij begreep dat de vestiging van een Joodse Staat in dat deel van de wereld van betekenis zou kunnen worden voor het Engelse Imperium.

“Voor Joodse koloniën aan de toekomstige weg naar het verre Oosten ontbreekt het niet aan Joodse arbeiders en evenmin aan Joodse talenten en kapitalen. En als maar eerst onder de bescherming van de grote machten een zwakke kiem is gelegd, zal de nieuwe boom des levens vanzelf groeien en vruchten dragen."

Hier moge nogmaals worden opgemerkt dat de arbeid van Moses Hess voor het Joodse volk slechts een onderdeel heeft uitgemaakt van zijn scheppende werkzaamheden. Vriend van Karl Marx, behoorde hij tot de pioniers van het socialisme. Maatschappelijke bewogenheid dreef hem tot zijn solidariteit met de underdog. Omstreeks 1840 schreef hij een later vergeten boek over Die europühche Triarchie, waarin hij een basis ontwikkelde voor een denkbeeld, dat op het continent eerst na de Tweede Wereldoorlog actueel werd: de Verenigde Staten van Europa.

In deze periode van zijn leven door zijn politieke denkbeelden gedwongen - als zovelen - om te zwerven over de wereld, leefde hij afwisselend te Parijs, Keulen en later ook wel in België. In die spannende tijd ontwikkelde hij zijn denkbeelden over het Joodse Volk verder. In tegenstelling tot Marx huldigde Hess het standpunt dat ook andere dan economische factoren in laatste instantie bepalend kunnen worden genoemd voor de geschiedenis. Het element ras achtte hij belangrijk. Maar het behoren daartoe kon nimmer een verdienste zijn, het bepaalde hoogstens aanleg - en vooral dit: het legde verplichtingen op. Zeer speciaal gold dit voor het Joodse volk, dat volgens hem een historische missie te vervullen had. Een zending, die haar vervulling slechts kon vinden in het erkennen van de ware God, die het beëindigen van alle willekeur en het vervolmaken van de hoogste zedelijkheid zal eisen, speciaal van het Joodse volk.

61